Nguyễn Hiến Lê
Sử Trung Quốc
Chương VII (3)
B- CHÍNH TRị
1- Quân chủ chuyên chế.
Tướng Chu Nguyên Chương rất xấu mặt như mặt heo, hồi nhỏ cực kỳ
nghèo hèn- trái hẳn với Lý Thế Dân- mà lập được sự nghiệp vĩ đại, lên ngôi
, nhờ thông minh, biết nhìn xa, khôn khéo nữa, liêm chính, nhất là cần mẫn,
nhưng tự phụ, đa nghi, nóng nảy, tàn bạo. Hồi cuối đời ông viết:" Luôn ba
mươi mốt năm, ta rán hoàn thành sứ mạng Thượng Đế giao cho vừa lo
lắng, vừa sợ sệt, không một ngày nào được yên". Có thể vì tính khí ông như
vậy mà ông hóa ra độc tài. Cũng có thể một phần vì ông muốn quét cho
sạch những dấu vết , ảnh hưởng của nhà Nguyên.
Lên ngôi, ông bỏ ngay cơ quan Trung thư tỉnh và dĩ nhiên không dùng tể
tướng( người cầm đầu cơ quan đó) nữa. Ông đích thân chỉ huy lục bộ: bộ
lại, bộ lễ, bộ hình, bộ binh, bộ hộ, bộ công. Ông lập bốn điện( Văn hóa
điện, Vũ anh điện, Trung cực điện, Kiến cực điện) và hai các ( Văn uyên
các, Đông các) với chức đại học sĩ chỉ để làm cố vấn cho ông, chứ không
có chút quyền hành gì cả.
Sau đời Thành tổ, các vua cởi mở một chút, cho các đại học sĩ ấy tham dự
triều chính và gọi cơ quan của họ là nội các, đến cuối đời Minh, nội các bị
các hoạn quan nắm lần lần. Nhà Minh lúc đó đã suy.
Cũng để củng cố chế độ chuyên chế, nhà Minh lập ra Đô sát viện. Cơ quan
đó có tính cách độc lập, đặc biệt là nhân viên đều tuyển trong giới quan lại
còn trẻ , chức thấp, có đức liêm chính. Họ có quyền trách hạch bách quan,
biện minh oan uổng, tuần hành trong nước, vỗ về dân, quân. Mỗi năm họ đi
thanh tra một lần trong nước, xét xem việc xử kiện và hành lễ ra sao, soát
các trường học và các kho lúa, nhận những báo cáo của các quan và những
lời kêu ca của dân. Họ có quyền trình bày thẳng với vua, được phép nói
thẳng không phải tránh né ai hết, ngay cả những chiếu, lệnh của vua, nếu
họ thấy có điều gì đáng xét lại, thì có thể xin vua sửa đổi. Tuy quyền rất
