SỬ TRUNG QUỐC - Trang 213

hái diệt họ, chỉ khi nào thấy nguy mới ra quân, rồi kể công với triều đình,
binh phí một, thì họ bắt triều đình phải cung cấp ba, quốc khố càng rỗng.
Họa hoạn quan.
Họa này còn lớn hơn họa phiên trấn vì nó ở ngay tại triều đình.
Mới đầu nhà Đường thấy cái họa hoạn quan ở các triều trước, nên không
cho chúng dự việc nước. Nhưng từ đời Túc tôn lại tin dùng hoạn quan; và 2
đời sau, họa phiên trấn càng lớn, Đức tôn không tin cậy các quan văn võ
nữa, chỉ chuyên dùng hoạn quan, cho chúng chủ quản đạo quân Thần sách,
từ đó thế lực chúng mạnh lên, mới đầu chỉ can thiệp vào việc triều chính,
sau quyết định mọi việc. Số hoạn quan lên tới 3.000, vây cánh của chúng
rất lớn, chẳng những các triều thần ở trong tay chúng mà các tiết độ sứ
cũng là môn hạ của chúng nữa.
Khi vua Đại tôn lên ngôi, tên trùm hoạn quan ra lệnh cho ông: “ông cứ yên
ổn ở trong cung cấm, việc ở ngoài để lão nô này lo liệu cho.” Đại Tôn bất
bình những phải nuốt hận.
Chúng phế vua, giết vua, lập vua. Đa số các vua cuối đời Đường đều do
chúng lập nên cả: Kinh tôn, Văn tôn, Võ tôn, Hi tôn, Chiêu tôn. Một tên
hoạn quan vì vậy xưng là “Định sách quốc lão” (bậc quốc lão quyết định
việc nước) và gọi vua là “môn sinh thiên tử”, coi vua chỉ là hạng môn sinh
của nó.
Có một, hai ông vua như Hiến tôn, Văn tôn, thấy tủi quá, mưu tính với vài
đại thần, tìm cách trừ chúng, đều thất bại. Văn tôn phải than rằng: “Ta
không bằng Noãn Vương nhà Chu, Hiến đế nhà Hán; các ông ấy bị cường
thần áp bức, ta bị gia nô áp bức.”
Đúng. Trong số ba triều đại vẻ vang, văn minh nhất của Trung Quốc: Chu,
Hán, Đường, thì Đường bề ngoài có vẻ rực rỡ nhất, mà bề trong loạn nhất,
triều đình bê bối nhất, rồi mới tới Hán. Bọn hoạn quan hoành hành, giết hại
kẻ hiền năng, bán quan buôn ngục, đục khoét dân chúng, bạo ác không sao
kể xiết. Đó là một vết nhơ của chế độ quân chủ Trung Hoa.
4. Mạt vận của nhà Đường
Nỗi điêu đứng của dân.
Hơn một thế kỉ, từ loạn An, Sử, dân tộc Trung Hoa chịu đủ tai trời vạ