SỬ TRUNG QUỐC - Trang 275

ở triều Nhân Tôn đấy. Còn Tô Đông Pha hồi còn làm chức quan nhỏ, thất
phẩm ở Mật Châu (lúc đó triều đình đã giảm lương quan lại), phải chịu mọi
cảnh thiếu thốn, con cái nheo nhóc, không đến nỗi chết đói, nhưng có lúc
cùng một bạn đồng sự, phải đi hái cúc trong các vườn hoang để ăn cho đầy
bao tử.(1)
Nhưng đời Tống có điểm đáng khen là nhờ đạo học của các triết gia họ
Chu, họ Trình, tinh thần nhà Nho chân chính rất cao, nhiều kẻ sĩ biết trọng
khí tiết. Âu Dương Tu, Tư Mã Quang, Trình Hạo, Trình Di, Tô Thức, Tô
Triệt, Vương An Thạch đều có đức cả. Nhờ họ mà học sinh thời đó, nhất là
học sinh trường Thái học, đa số có tinh thần ái quốc, dám dâng thư vạch lỗi
lầm của triều đình như trên tôi đã kể. Xét chung thì sĩ phong thời đó đáng
khen, cho nên khi triều đình Tống nhảy xuống biển tự tử, không chịu cái
nhục để cho quân Mông Cổ bắt sống, trong nước có cả ngàn người tuẫn tiết
theo, đàn bà cũng như đàn ông.
(1) Ở nước ta thời Nguyễn cũng vậy. Một quan huyện liêm khiết ngày
25 tết đóng cửa huyện đường mà trong nhà không còn gạo. Nhiều ông
làm chức đốc học mà khi chết chỉ có được vài sào ruộng, vài căn nhà
lá, từ đường do môn sinh góp tiền cất cho.
5.Hàng Châu - Đời sống các giới.
Khi rợ Kim chiếm biện kinh rồi, vua Cao Tôn đầu đời Nam Tống lưu lạc
hai ba nơi rồi sau lại Hàng Châu lúc đó chỉ là một cái phủ ở ngay tỉnh lị,
tỉnh Chiết Giang. Mới đầu triều đình chỉ tính ở tạm tại đó, coi đó là một
"hành tại" (người Âu phiên âm là Quinsay) cũng như hành cung vậy thôi.
Sau thấy phong cảnh nơi đó đẹp đẽ, khí hậu mát mẽ, cây cối xanh tươi, nhất
là miền đó có nhiều đồi, nhiều hồ, sông rạch và chằm, rợ Kim quen chiến
đấu ở miền Bắc, phi ngựa trên những đồng cỏ mênh mông, gặp những sông
rạch, chằm đó sẽ bất lợi, nên triều đình Nam Tống lựa Hàng Châu làm kinh
đô.
Nó nằm trên bắc ngọn sông Chiết Giang- khúc đó cách bờ biển không xa,
còn có tên là Tiền Đường (nơi nàng Kiều gieo mình xuống để chấm dứt 15
năm đau khổ), phía nam nó dựa lưng vào núi Ngô Sơn, phía tây nó soi bóng
trên Tây Hồ, nổi danh là nơi linh tứ bật nhất của Trung Hoa nhờ cảnh đồi