SỬ TRUNG QUỐC - Trang 349

với lính Mãn tám chục ngày. Khi chiếm được thị trấn, viên tướng Mãn cho
phép quân lính tàn sát dân chúng ba ngày để làm gương cho các nơi khác:
97.000 người chết trong thị trấn, và 75.000 người ở vùng lân cận.
Ngoài ra còn lệnh cấm lập xã (đoàn thể), lập hội. Kẻ nào có giọng phản
Thanh, nhất là trong sách vở thì đều bị tử hình, (coi ở sau một họa văn tự
đời Càn Long, tr 190).
Trong ba bốn chục năm đầu, nhiều đại địa chủ và kẻ sĩ giữ thái độ bất hợp
tác, hoặc vào rừng ở ẩn như đầu đời Nguyên; hoặc dắt díu nhau bỏ quê
hương ra nước ngoài làm ăn như bọn Trần Thượng Xuyên và Dương Ngạn
Địch năm 1679 qua nước ta, qui phục chúa Nguyễn Phúc Tần, được chúa
cho vào Đồng Nai kinh doanh và họ lập nên một nơi buôn bán thịnh vượng
ở cù lao Phố (Biên Hòa); như bọn Mạc Cửu cuối thế kỉ XVII, qua lập
nghiệp ở Mang Khảm (Hà Tiên) lâp tại đó một hải cảng phồn thịnh, một
tiểu quốc văn hiến dưới sụ bảo hộ của chúa Nguyễn. Những nơi họ ở gọi là
Minh hương (làng người Minh), ngày nay Minh hương có nghĩa rộng hơn,
trỏ tất cả những người Trung Hoa qua Việt Nam lập nghiệp.
Chắc thời đó còn nhiều nhóm người Minh (đa số ở Đông Nam Trung Hoa:
Phúc Kiến, Quảng Đông) di cư qua Thái Lan, Mã Lai…
Nhưng qua các đời sau, Khanh Hi, Càn Long tinh thần phản Thanh giảm đi
vì thấy người Mãn coi trọng văn minh Trung Hoa, đồng hóa với người Hán,
và qua thế kỉ XIX thì cơ hồ không còn sự kì thị giữa Hàn và Mãn nữa,
nhiều người Hán như Tăng Quốc Phiên, Lí Hồng Chương đã giúp cho triều
đình Thanh vững lại (coi ở sau).
Chú thích:
(1) Từ đời Hán các vua Trung Hoa có lệ dùng niên hiệu rồi lại dùng niên
hiệu nữa). Có nhiều ông dùng cả chục niên hiệu. Qua đời Thanh, ông nào
cũng chỉ dùng một niên hiệu thôi. Vì vậy các sử gia chép về vua các triều
đại từ Minh trở lên đều dùng miếu hiệu, qua đời Thanh thường chỉ dùng
niên hiệu như Khanh Hi, Ung Chính, Càn Long, chứ không dùng miếu
hiệu: Thánh Tổ, thế Tôn, Cao Tôn. Những miếu hiệu quanh đi quẩn lại chỉ
có vài chục tên, triều đại nào cũng dùng, dễ bị trùng mà lại ít ý nghĩa,
không tiện bằng niên hiệu.