SỬ TRUNG QUỐC - Trang 397

viên đạn, không mất một tên lính mà Nga chiếm thêm được trên 2.000.000
dặm vuông, cổ kim chưa có trường hợp ngoại giao nào kỳ cục như vậy. Từ
đó phía Bắc Trung Hoa bị Nga uy hiếp, sau này gây ra biết bao tai họa cho
dân tộc Trung Hoa, hiện nay vẫn chưa chấm dứt.
Đó là phía Đông Bắc, phía Tây Bắc Nga cũng dùng mánh khóe mà xẻ được
của Trung Hoa nhiều miền lớn.
Đầu đời Đạo Quang, ở Tân Cương, người Hồi nổi loạn, Nga nhân đó bắt
Thanh phải định lại biên giới, và Thanh phải dâng họ trên 30.000 dặm
vuông.
Tám chín năm sau, lại có loạn Hồi ở Thiểm Tây, Cam Túc, Nga lại buộc
định lại biên giới, và mỗi lần như vậy, Nga lại xẻo được của Thanh một
miếng.
Thấy dễ ăn quá, mà miếng nào cũng ngon cả, Nga lại càng thêm, năm 1871
(đời Đồng Trị), mặc dầu chẳng có loạn gì cả, Nga cũng viện cớ để dễ duy
trì sự trị an ở biên cảnh, tiến quân vào I Lê (I-Li), tuyên bố “tạm chiến I Lê,
đợi khi nào Thanh đình có đủ khả năng thống trị miền đó thì sẽ trả lại”.
Nga tốt bụng, như vậy Thanh lấy lẽ gì mà từ chối ? Nhưng 7 năm sau 1878
– đời Quang Tự), Thanh đã bình định được Tân Cương rồi, xin Nga trả lại I
Lê, Nga thản nhiên nuốt lời, bắt Thanh phải kí một điều ước gồm 18 khoản
mà hai khoản chính là Thanh phải bồi thường quân phí 5.000.000 rúp (tiền
Nga) cho Nga, và cắt nhường Nga miền phú nguyên duy nhất của I Lê. Từ
Hi Thái Hậu lúc đó cầm quyền, không chịu, chuẩn bị chiến tranh với Nga.
Lần này Anh đưng giữa điều đình (nên hiểu là ép Thanh phải nhường) và
sau 6 tháng đàm phán hai bên ký điều ước I Lê ở kinh đô Nga:
- Trung Quốc phải bồi thường 9 triệu rúp quân phí cho Nga.
- Cắt nhường miền Tây I Lê cho Nga.
Vậy là bỗng dưng Trung Hoa mất trên 660.000 dăm vuông ở biên cương
Tây Bắc, Nga trả cho Thanh một khu đất ở phía Nam, nhưng đòi thêm bốn
triệu rúp. Đây cũng vừa đấy.
Lạ lùng thay lũ cháu chắt của Khang Hi, Càn Long này đã tiêu tốn bao
nhiêu công của mới làm chủ được miền Tây Bắc đó, bây giờ họ nhường lại
cho Nga cai trị. Y như bọn con nhà giàu tới thời suy, vung phí của cải tổ