SỬ TRUNG QUỐC - Trang 532

người thứ ba, bà này sau qua Nga ở; ông cưới người thứ tư, một đào hát
tuồng hát bóng ở Thượng Hải, bỏ nghề theo Đảng năm 1933, để "đóng trò
cho nhân dân coi" ở Diên An, bà này hiện nay còn sống
Suốt đời, Mao chỉ ra khỏi nước có hai lần: đều qua Nga. Ông đọc sách Anh
cũng dễ dàng như đọc sách Hoa; có óc tò mò, gặp người ngoại quốc nào
cũng hỏi về tình hình thế giới.
Mỗi khi qua một giai đoạn mới, ông thảo một diễn văn để vạch đường lối
phải theo, cả về chính trị lẫn văn hoá(2). Những diễn văn đó gom lại, in
thành một tập dày, người thì không tiếc lời khen (như Brieux), người thì
cho là lý thuyết không có gì sâu sắc, chỉ đặc biệt ở tính cách thực tiễn thôi.
Ông cũng làm thơ nữa, thơ luật và nhiều sách dẫn bài "Tuyết" , ông tả cảnh
Hoa Bắc nhìn từ phi cơ xuống, khi ông rời Diên An lại Trùng Khánh để
thương thuyết với Tưởng Giới Thạch.
Cho tới khoảng năm 1960 ông được các đồng chí kính trọng, sau đó trong
"bước nhạy vọt" và vụ " cách mạng văn hoá" ông mới bị chống đối và tính
tình ông thay đổi, hoá ra độc tài nham hiểm, tàn bạo, ngoan cố.
- Chu Đức lớn hơn Mao 6 tuổi, sinh năm 1887, trong một gia đình đại điền
chủ ở Hoa Nam. Học hết trung học, ông vô trường võ bị ở Vân Nam,
trường này dạy theo phương Tây. Năm 1916 ông chỉ huy một lữ đoàn tấn
công Viên Thế Khải; rồi về sống một đời công chức giàu có, với nhiều
nàng hầu ở Vân Nam. Ngoài thuốc phiện, ông còn nghiện đọc sách, nhờ
vậy mà hiểu được nhiều vấn đề chính trị và xã hội trong nước.
Khi hiểu rồi, ông quyết tâm theo phong trào mới, đuổi chín cô nàng hầu đi,
cho mỗi người một số tiền khá lớn để nuôi con, rồi ông lên Thượng Hải,
xin gia nhập Quốc Dân đảng. Thấy cái điệu bộ nghiện ngập, già trước tuổi
của ông, người ta khinh ông. Ông nhất định cai và cai được, năm 1922 xin
gia nhập đảng Cộng Sản, được phái qua Đức học võ bị. Ở Hanovre (Đức)
ông thành lập một tổ cộng sản. Chính quyền Đức bắt giam ông hai lần rồi
trục xuất ông.
Ông qua Pháp, kết bạn với Chu Ân Lai, rồi qua Nga, năm 1926 về Trung
Hoa, được làm uỷ viên chính trị trong quân đội, kế đó là hiệu trưởng trường
võ bị Nam Xương, một chi nhánh của trường Hoàng Phố.