3. Chủ nghĩa tư bản nhìn từ dưới
lên
Tháng 10 năm 1825, Charles Darwin trúng tuyển vào Đại học Edinburgh,
tiếp nối truyền thống nghiên cứu khoa học từ cha, nhà vật lý đầy tham vọng
Robert Darwin và ông nội, học giả uyên bác Erasmus Darwin. Theo chương
trình học, ông nghiên cứu các tác phẩm của các nhà Khai sáng lừng danh
như David Hume, Edward Gibbon và Adam Smith. Một thập kỷ sau, trở về
nhà sau chuyến đi năm năm vòng quanh thế giới trên tàu Beagle, Darwin đã
lật lại những tác phẩm trên, xem xét chúng dưới ánh sáng học thuyết mới
ông đang phát triển. Dù Darwin không trực tiếp đề cập đến, nhưng nhiều
học giả cho rằng, học thuyết chọn lọc tự nhiên được xây dựng dựa trên lý
thuyết bàn tay vô hình của Adam Smith.
Mọi tác phẩm khoa học đều được viết ra nhằm ủng hộ hay phản biện một
quan điểm nhất định. Quan điểm mà Darwin muốn phản biện được trình
bày trong cuốn sách Thần học tự nhiên của William Paley, xuất bản năm
1802. Paley đã nêu những bằng chứng về sự tồn tại và công lao của các
thánh hiện diện trong tự nhiên. Darwin đọc cuốn sách này kỹ đến mức ông
từng viết như sau trong một lá thư riêng: “Tôi không nghĩ tôi từng ngưỡng
mộ cuốn sách nào hơn… Trước đây gần như tôi có thể đọc thuộc lòng nó.”
Nhờ có Paley, chúng ta biết đến luận điểm “người thợ đồng hồ vĩ đại” trong
cuộc tranh luận rất nổi tiếng về sự tồn tại của Chúa với những người chủ
thuyết Thiết kế Thông minh ngày nay.
Nếu Darwin tranh luận với Paley, vậy Paley đã tranh luận với ai? Có lẽ, đó
chính là nhà kinh tế học người Scotland Adam Smith. Để chứng minh tầm
nhìn thấu suốt của thần thánh trong tự nhiên, Paley mở đầu tác phẩm bằng
