366
sự giải thoát. Biết thời điểm nào là cho thứ nào. Nếu
biết cách sử dụng những quy ước và luật lệ, chúng ta là
người khôn. Nếu chúng ta ứng xử ở một thực tại có
mức nhận thức cao hơn vào một thời điểm không thích
hợp, đây là sai! Sai chỗ nào? Sai đối với những phiền
não của con người. Ai cũng có phiền não. Trong tình
huống này, chúng ta cư xử theo cách này; trong tình
huống kia, chúng ta phải cư xử theo cách kia. Chúng ta
biết phải làm gì, bởi vì chúng ta tuân theo sự quy ước.
Vấn đề chỉ phát sinh khi con người dính mắc vào
chúng. Nếu chúng ta cho rằng một thứ gì đó là như thế
nào, thì nó là vậy. Đó là bởi vì chúng ta cho nó là vậy.
Nhưng nếu xem xét kỹ, những thứ này không thật sự
tồn tại.
Chúng ta, những người xuất gia, đã từng sống tại
gia. Trước đây, chúng ta tuân theo những quy ước của
“người tại gia” và bây giờ, chúng ta tuân theo những
quy ước của “người xuất gia”. Chúng ta là những nhà
sư qua sự quy ước, chứ không phải là những nhà sư
qua sự giải thoát. Một người xuất gia không có nghĩa là
họ đã dứt sạch phiền não. Nếu chúng ta nắm một mớ
cát và đồng ý gọi nó là muối, điều này có khiến cho nó
trở thành muối không? Nó chỉ là muối trên danh tánh,
chứ không phải trong bản chất. Bạn không thể nấu ăn
với nó. Nó chỉ có giá trị trong phạm vi của sự đồng ý
đó, bởi vì ở đó chỉ có cát, chứ không thật sự có muối.
Ngay cả cái từ “giải thoát” này, tự nó cũng chỉ là
một quy ước, nhưng nó nói về cái vượt lên trên sự quy
ước. Một khi đã tự do, một khi đã giải thoát, chúng ta
sẽ gọi nó là “sự giải thoát” theo quy ước. Nếu không có
những quy ước, chúng ta không thể đối thoại, cho nên
