giác sức mạnh vô hạn và mối nguy không cùng. Phút chốc đám đông thế
chỗ cho toàn thể xã hội loài người, vốn là đại diện cho uy quyền mà hình
phạt của nó thì người ta sợ và để chiều theo nó mà người ta buộc phải tự
kiềm chế. Đôi khi thật là nguy hiểm nếu ta phản đối nó, ngược lại ta sẽ
được an toàn nếu làm theo như những người khác và nếu cần thì “tru lên
như chó sói”. Khi đã tuân phục uy quyền mới này rồi thì cần phải dẹp yên
tiếng nói “lương tâm” của mình đi, phải ngả theo viễn cảnh có được khoái
lạc do đã loại bỏ được mọi kiềm chế. Bởi vậy, nói chung không có gì lạ khi
có người nói với ta rằng một cá nhân trong đám đông có thể làm những
việc mà trong những điều kiện bình thường hắn sẽ quay mặt đi và bằng
cách đó chúng ta có hy vọng rằng đã soi tỏ được một lĩnh vực còn mờ mịt
vẫn được người ta gọi dưới cái tên “ám thị”.
Mc Dougall cũng không phản đối luận điểm về sự đình trệ tập thể
trong hoạt động trí tuệ của đám đông (trang 41). Ông bảo rằng kẻ ngu kéo
người khôn hơn xuống ngang tầm với mình, người thông minh trở nên trì
trệ vì sự khích động cao không tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động trí tuệ,
vì họ bị đám đông đe dọa, và vì nhận thức trách nhiệm của từng cá nhân đã
giảm đi.
Ý kiến chung của Mc Dougall về hoạt động tâm thần của đám đông
đơn giản “vô tổ chức” nghe cũng không thân thiện gì hơn ý kiến của
Gustave Le Bon (trang 45): dễ khích động, bồng bột, đam mê, thiếu kiên
định, bất nhất, thiếu kiên quyết và rất dễ cực đoan; đám đông chỉ có thể
lãnh hội những dục vọng thô lậu và những cảm xúc đơn sơ; nó dễ bị ám thị,
nông nổi trong suy nghĩ, dễ thay đổi ý kiến; nó chỉ chấp nhận những lí lẽ và
kết luận đơn giản nhất. Đám đông dễ bị điều khiển và đe dọa, đám đông
không có nhận thức về tội lỗi, về lòng tự trọng và trách nhiệm; nhưng do ý
thức được sức mạnh của mình, nó sẵn sàng thực hiện mọi tội ác mà chỉ có
những lực lượng tuyệt đối vô trách nhiệm cũng như có sức mạnh tuyệt đối
mới dám làm. Nghĩa là nó hành động giống như một đứa trẻ thiếu giáo dục
hoặc như một tên mọi mê muội được để xổng ra môi trường xa lạ với nó;
