định hay như một nhân tố cấu thành của một đám đông tụ tập lại vì một
mục đích nào đó, trong một thời gian nào đó. Sau khi mối liên hệ tự nhiên
đó chấm dứt, người ta có thể coi những hiện tượng xảy ra trong những điều
kiện đặc biệt đó là biểu hiện của một dục vọng đặc biệt, dục vọng xã hội
(herd instinc t- bản năng bầy đàn, group mind - tâm lý nhóm), không thể
phân tích được và không xuất hiện trong những điều kiện khác. Nhưng
chúng tôi phải bác bỏ quan điểm ấy vì không thể coi số lượng người có mặt
lại có ảnh hưởng lớn đến nỗi cá nhân có thể đánh thức dậy một dục vọng
mới, cho đến lúc đó vẫn còn ngủ yên, chưa từng hoạt động. Chúng ta hãy
chú ý đến hai khả năng khác sau đây: dục vọng tập thể có thể không phải là
nguyên thuỷ và có thể phân tích được; có thể tìm thấy nguồn gốc của dục
vọng ấy trong khung cảnh nhỏ hẹp hơn, thí dụ như trong gia đình.
Khoa tâm lí đám đông tuy mới ra đời nhưng đã bao gồm rất nhiều
vấn đề riêng biệt và đặt ra cho nhà nghiên cứu hàng loạt bài toán cho đến
nay vẫn còn chưa được tách biệt. Chỉ một việc phân loại các hình thức quần
chúng khác nhau, và mô tả các hiện tượng tâm thần mà các khối quần
chúng ấy thể hiện đã đòi hỏi một quá trình quan sát lâu dài và ghi chép tỉ
mỉ rồi; đã có nhiều tài liệu về vấn đề này được xuất bản. Lãnh vực tâm lí
đám đông thật là mênh mông, tôi thiết tưởng chẳng cần nói trước rằng tác
phẩm khiêm tốn của tôi chỉ đề cập đến một vài lĩnh vực mà thôi. Quả thực
ở đây chỉ xem xét một số vấn đề mà phân tâm học miền sâu quan tâm.
