HOÀNG CÁI TRUYỆN
Hoàng Cái tự Công Phúc, người quận Linh Lăng huyện Tuyền Lăng.
Ngô
thư chép: Cái vốn là hậu duệ của Nam Dương Thái Thú là Hoàng Tử Liêm,
tách ra từ một chi nhánh thuộc họ nhà vua, bởi tổ tiên dời đến ở Linh Lăng,
mới lưu trú ở đó. Cái mồ côi từ thuở nhỏ, gặp cảnh tang gia khốn khó, nếm
đủ mùi cay đắng, nhưng có chí lớn, dẫu ở nơi bần tiện, cũng chẳng vì thế
mà giống như những kẻ tầm thường khác, những lúc rảnh rỗi thường ngả
mình trên đám cỏ, học chút ít chữ nghĩa, bàn chuyện binh nhung. Ban đầu
Cái làm Lại ở quận, đến kỳ xét Hiếu Liêm, được vời vào công phủ. Tôn
Kiên khởi nghĩa binh, Cái đi theo. Kiên ở phía Nam phá sơn tặc
, phía
Bắc đuổi Đổng Trác, lấy Cái làm Biệt bộ Tư mã. Kiên chết, Cái theo Sách
và Quyền. Thường mặc giáp che kín toàn thân, xông pha tên đạn đánh phá
thành trì.
Bọn người ở Sơn Việt không phục, quấy phá gây vạ trong huyện, Quyền
liền dùng Cái làm huyện trưởng. Các viên lại ở huyện Thạch Thành, triều
đình rất khó kiểm tra, Cái bèn đặt ra hai chức Duyện
, phân định rõ
quyền hạn của từng vị quan. Dạy rằng: “Lệnh trưởng
chẳng có tài, ta chỉ
lấy võ để làm việc công với các quan, không lấy việc văn để cân nhắc. Nay
quân giặc cướp chưa bình được, quân lữ rất bận rộn, những việc văn thư ta
uỷ thác cho hai viên Duyện, nhận trách nhiệm tra xét các vị quan, chỉ ra
những việc sai lầm. Hai vị tạm coi các việc ở đây, xem xét các văn kiện gửi
đến gửi đi, ví bằng có sự gian dối, ta tuyệt đối không dùng đến roi gậy đâu,
thế nên mọi người đều phải tận tâm, không được làm việc như trước nữa.”
Lệnh mới ban ra, mọi người ngày đêm cung cúc với chức phận; được ít
lâu, đám quan lại thấy Cái không coi xét việc văn thư, nên có người dần
dần biếng nhác. Cái bề ngoài cũng ngờ có kẻ lười biếng, bấy giờ mới coi
xét đầy đủ, biết được hai viên Duyện mấy lần làm việc không theo quy củ.
Cái bèn mời tất cả các viên Duyện đến, cho ăn uống, nhân đó đem các việc
ra căn vặn. Hai viên Duyện trình bày quanh co, rồi đều phải khấu đầu tạ tội.
Cái nói: “Ta đã có mệnh từ trước, tuyệt đối không dùng đến roi gậy, chẳng
