TRUYỆN VIÊN THUẬT
Viên Thuật tự Công Lộ, là con của Tư không Phùng, em họ của Thiệu
vậy. Vì hào hiệp mà nổi tiếng. Cử hiếu liêm, bái làm Lang trung, làm qua
các chức ở trong ngoài, sau đó làm Chiết xung hiệu úy, Hổ bôn trung lang
tướng. Vào lúc Đổng Trác muốn phế đế, lấy Thuật làm Hậu tướng quân;
Thuật cũng sợ cái họa từ Trác, chạy ra quận Nam Dương. Kịp lúc Trường
Sa Thái thú Tôn Kiên giết Nam Dương Thái thú Trương Tư, Thuật chiếm
được quận ấy. Nam Dương có mấy trăm vạn dân hộ, nhưng Thuật xa xỉ
phóng túng, trưng thu vô độ, trăm họ bị khổ. Rồi gây hiềm với Thiệu, lại
không bằng lòng với Lưu Biểu mà liên kết với Công Tôn Toản ở phía bắc;
Thiệu cũng không hòa với Toản mà liên kết với Lưu Biểu ở phía nam. Anh
em họ trắc trở, bỏ gần theo xa như thế.
Ngô thư chép: Bấy giờ người bàn cho là Linh Đế vô đạo khiến cho thiên
hạ phản loạn, vua nhỏ trẻ dại, bị tặc thần dựng lập, lại không biết là do bà
mẹ nào sinh ra. U châu mục là Lưu Ngu vốn có đức trọng, bọn Thiệu muốn
lập Ngu để làm yên thời cuộc, sai người báo cho Thuật. Thuật thấy nhà Hán
suy kém, ngầm mang chí khác, cho nên ngoài mặt mượn lời bàn của mọi
người để chống lại ý của Thiệu. Thiệu lại gửi thư cho Thuật rằng: “Trước
đây cùng với Hàn Văn Ước mưu dựng đạo lâu dài, muốn cả nước được
thấy lại bậc chúa trung hưng. Nay miền tây mượn tiếng là có vua nhỏ
nhưng không phải là dòng dõi chính thống, công khanh trở xuống đều hùa
theo Trác, sao đáng tin được! Chỉ cần sai quân đến đóng giữ nơi quan ải, tất
khiến cho chúng đều tự chết khốn ở miền tây thôi. Ta lập vua mới ở miền
đông, mới mong thái bình, sao còn ngờ chi! Lại nữa người nhà bị giết, há
chẳng nên nghĩ đến mối thù của Ngũ Tử Tư mà ngoảnh mặt về phía bắc
sao? Trái mệnh trời là không hay, mong hãy nghĩ kĩ”. Thuật đáp nói: “Vua
nhỏ thông minh, có khí chất của Chu Thành Vương. Tên giặc Trác nhân
buổi nguy loạn mà ép buộc trăm quan, đấy là môi nguy nhỏ của nhà Hán
mà thôi. Nay loạn vẫn chưa dứt mà lại dấy loạn nữa? Lại nói là ‘không phải
là dòng dõi chính thống’, há chẳng xằng bậy sao! Từ thời tổ tiên đến nay,
