CÔNG TÔN ĐỘ TRUYỆN
Công Tôn Độ tự Thăng Tế, vốn là người huyện Tương Bình quận Liêu
Đông. Cha Độ là Diên, tránh quan
mà đến ở quận Huyền Thố, dùng Độ
làm quan của quận ấy. Bấy giờ con của Huyền Thố Thái thú Công Tôn Vực
là Báo, mới mười tám tuổi, chết sớm. Độ thuở nhỏ có tên là Báo
tuổi với con của Vực, Vực gặp mà yêu quý Độ, sai thầy đến dạy học, giúp
cưới vợ cho. Sau cử Hữu đạo
, bái làm Thượng thư lang, dần chuyển làm
Kí Châu Thứ sử, nói lời sai trái mà bị bãi chức. Người cùng quận là Từ
Vinh làm Trung lang tướng của Đổng Trác, tiến cử Độ làm Liêu Đông Thái
thú. Độ vốn là quan nhỏ của quận Huyền Thố, bị người quận Liêu Đông coi
thường. Lúc đầu, người của thuộc quốc
là Công Tôn Chiêu làm Tương
Bình Lệnh, gọi con Độ là Khang làm Ngũ Trưởng. Độ đến nhận chức, bắt
Chiêu, đánh chết ở chợ Tương Bình. Thổ hào họ lớn trong quận là bọn
Điền Thiều không có ân giao kết, đều dùng hình pháp mà giết hết hơn trăm
nhà, trong quận rúng động. Đến phía đông đánh nước Cao Câu Li, đến phía
tây đánh người Ô Hoàn, uy lừng ngoài nước. Năm Sơ Bình thứ nhất, Độ
biết Trung Quốc rối loạn, bảo với quan thân cận là bọn Liễu Nghị, Dương
Nghi nói: “Lộc nhà Hán sắp hết, nay cùng các ông mưu làm Vương thôi”.
Ngụy thư viết: “Độ nói với bọn Nghị, Nghi rằng: ‘Có sách bói nói Tôn
Đăng đáng làm Thiên tử, Thái thú họ Công Tôn, tự Thăng Tế, Thăng là
Đăng vậy”.
Bấy giờ ở xã Diên Lí thuộc huyện Tương Bình có khối đá lớn, dời hơn
một trượng, dưới có ba khối đá nhỏ làm chân. Có người bảo Độ nói: “Đấy
là điềm đã mũ
thời Hán Tuyên Đế, mà tên ấp giống với tên tiên quân. Xã
là đất đai, ý nói đáng có đất đai, mà ba chân là phụ tá vậy”. Độ thêm vui.
Hà Nội Thái thú Lí Mẫn ngày trước là người có tiếng trong quận, ghét việc
mà Độ làm, sợ bị Hại, bèn đem người nhà chạy vào biển. Độ cả giận, đào
mộ cha của hắn, xẻ quan đốt thây, giết họ hàng của hắn.
Tấn Dương thu viết: “Con Mẫn đến cứu Mẫn, ra cửa ải, qua hai mươi
năm không lấy vợ. Người trong chua là Từ Mạc trách hắn nói: ‘Bất hiếu
