chưa dứt như thế sao”? Hoạn lại thường theo hỏi Tả thị truyện, Hi đáp
nói: “Muốn biết cái tinh vi chẳng gì bằng đọc kinh Dịch, phép tắc của
người đời chẳng gì bằng đọc kinh Lễ, biết nhiều cây cỏ sông núi chẳng gì
bằng đọc kinh Thi, sách Tả thị chẳng qua là sách đánh nhau thôi, không đủ
gọi là ý hay”. Hoạn nhân đó theo hỏi kinh Thi, Hi giảng nghĩa của bốn nhà
Tề, Hàn, Lỗ, Mao, không ràng buộc với câu văn, có chỗ như đọc qua. Lại
soạn ra phần chú giải các kinh có mấy chục vạn chữ; chưa kịp sửa chữa thì
bị điếc, mấy năm sau bệnh chết vậy. Việc về Hàm Đan Thuần chép tại
truyện Vương Xán, việc về Tô Lâm chép tại truyện Lưu Thiệu, Cao Đường
Long, việc về Nhạc Tường chép tại truyện Đỗ Kì. Ngư Hoạn nói: “Việc học
vốn do ở người, tựa như nhuộm màu xanh vào tơ trắng sao! Cho nên dẫu là
Trọng Ni vẫn nói: ‘Ta không phải sống mà biết hết được’. Huống chi là bọn
có phẩm hạnh tầm thường! Vả lại người đời có kẻ không quý ở việc học
cũng vì có nguời thấy nói ‘nhẩm đọc ba trăm kinh Thi nhưng không đối đáp
được ở bốn phương’ vậy. Ta cho rằng đấy là hạng dưới thôi, không đáng
bằng sách Trung dung trở lên, là những sách vốn có chất hay, lại thêm có
văn nữa! Mấy người hiền ngày nay, ta cũng biết qua vậy. Xét tài làm việc
của họ, thực là không có nhiều. Nhưng giữ việc học không ngừng thì trên
được Đế Vương khen, dưới là nhà Nho nổi tiếng của nhà nước, đấy không
phải là do học sao? Do đó thấy rằng, việc học là lâu dài há có ngừng nghỉ
sao”?
Bàn nói: Chung Do thông đạt lí lẽ, Hoa Hâm trong sạch đức thuần,
Vương Lãng văn học dồi dào, thực đều là bậc anh hoa của một thời
vậy. Nhà Ngụy vừa lập, bắt đầu từ ba vị này mới hưng thịnh đấy!
Vương Túc thẳng thắn nghe nhiều, có thể kế thừa cha! [38]
[38] Lưu Thực cho rằng: Túc thẳng thắn thời kẻ trên mà ưa kẻ dưới nịnh
bợ mình, đấy là một cái trái ngược. Tính thích vinh quý mà không tìm cái
tùy tiện, đấy là hai cái trái ngược. Tham tiếc tài vật mà tu thân không nhơ
bẩn, đấy là ba cái trái ngược.
