Gia Cát Lượng tự Khổng Minh, người quận Lang Nha huyện Dương Đô,
là hậu duệ của quan Tư lệ Hiệu úy là Gia Cát Phong nhà Hán. Cha là Khuê,
tự Quân Cống, thời Hán mạt làm Quận thừa ở Thái Sơn. Lượng mồ côi sớm,
theo chú là Huyền tạm làm thái thú Dự Chương cho Viên Thuật. Huyền dẫn
Lượng cùng em Lượng là Quân đến nhậm chức. Gặp lúc Hán triều cử Chu
Hạo đến thay Huyền. Huyền vốn cùng Kinh Châu mục Lưu Biểu là chỗ
quen biết cũ, nên qua đó nương nhờ.
Hiến đế Xuân Thu chép: Lúc trước, Dự Chương thái thú là Chu Thuật bị
bệnh chết, Lưu Biểu đưa Gia Cát Huyền lên làm Dự Chương thái thú, cai trị
ở Nam Xương. Nhà Hán nghe tin Chu Thuật chết, phái Chu Hạo đến thay
Huyền. Hạo theo Dương Châu thái thú là Lưu Do mượn binh đánh Huyền,
Huyền lui về đóng ở Tây thành, Hạo lấy được Nam Xương. Năm Kiến An
thứ hai tháng giêng, dân ở Tây thành làm phản, giết Huyền, mang đầu đến
chỗ Lưu Do. Những lời ở sách ấy, cùng với bổn truyện
Huyền mất, Lượng tự mình cày ruộng, thường ca Lương phụ ngâm
Hán Tấn xuân thu viết: Nhà Lượng ở huyện Đặng thuộc Nam Dương,
cách thành Tương Dương 20 dặm về phía Tây, xứ ấy gọi là Long Trung.
Lượng cao tám thước, thường tự ví mình với Quản Trọng-Nhạc Nghị,
người bấy giờ chẳng mấy ai cho là vậy. Duy chỉ có Thôi Châu Bình ở Bác
Lăng và Từ Thứ tự Nguyên Trực ở Dĩnh Xuyên có giao hiếu với Lượng, lại
tin là vậy.
Xét gia phả họ Thôi: Châu Bình, là con của Thái uý Thôi Liệt, em của
Thôi Quân.
Nguỵ lược chép: Lượng ở Kinh Châu, năm Kiến An sơ, cùng với Thạch
Quảng Nguyên và Từ Nguyên Trực ở Dĩnh Xuyên, Mạnh Công Uy ở Nhữ
Nam đều là bạn học. Ba người kia đều chuyên cần học tập đến lẽ tinh thục,
riêng Lượng chỉ xem xét đại lược mà thôi. Mỗi lúc sớm tối thong dung,
thường ôm gối cười dài, mà bảo ba người kia rằng: “Ba người mai sau làm
quan, xem tài cán chắc sẽ làm đến Thứ sử hoặc Quận thú vậy.” Ba người hỏi
chí của Lượng, Lượng chỉ cười không đáp. Sau Mạnh Công Uy nhớ quê
