58
Tạp chí
Kinh tế - Kỹ thuật
phát triển hơn như một giải pháp tích cực trong việc hạn chế các vấn đề xã hội. Nhiều năm gần đây,
Chính phủ Việt Nam nhận thức được tầm quan trọng của việc định hướng tinh thần doanh nhân cho
sinh viên và giới trẻ, hàng loạt những chương trình hỗ trợ, chính sách khuyến khích khởi nghiệp
ra đời nhưng định hướng về DNXH, tinh thần doanh nhân xã hội vẫn còn nhiều hạn chế và những
nghiên cứu về vấn đề này ở Việt Nam còn khan hiếm. Thành phố Cần Thơ (TPCT) là trung tâm kinh
tế của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, trung tâm khởi sự doanh nghiệp quan trọng của cả nước
cùng với Trường Đại học Cần Thơ (ĐHCT), cơ sở đào tạo đại học nổi tiếng của vùng. Nhiều năm
qua, hoạt động khởi sự doanh nghiệp ở TPCT chung và trường ĐHCT nói riêng rất phát triển thể
hiện qua các hoạt động vườn ươm doanh nghiệp, các câu lạc bộ khởi nghiệp, và câu lạc bộ doanh
nhân trẻ. Nhưng thực tế cho thấy, mô hình DNXH vẫn chưa được triển khai rộng rãi, thậm chí rất
nhiều người không biết về mô hình này. Theo khảo sát của Hội đồng Anh, ước tính đến năm 2014
Việt Nam có 211 DNXH hoạt động, chưa kể có khoảng 165.000 các tổ chức khác có một số đặc tính
hoạt động như DNXH. Điều đáng chú ý trong khảo sát là yếu tố giáo dục có ảnh hưởng đến hành
động khởi sự DNXH. Tuy nhiên thực tế cho đến nay, kiến thức liên quan về DNXH vẫn chưa được
đưa vào chương trình đào tạo, hiểu biết về DNXH đối với sinh viên vẫn còn nhiều hạn chế, thậm
chí là lần đầu tiên được nghe.
Từ thực trạng đã nêu, câu hỏi được đặt ra đâu là nguyên nhân khởi sự DNXH, nhân tố nào ảnh
hưởng đến ý định khởi sự DNXH, các trường đại học, gia đình và xã hội cần làm gì để sinh viên có
thêm kiến thức, động lực, đam mê, niềm tin để khởi sự DNXH. Mặc dù có nhiều nghiên cứu về ý định
khởi sự DNXH ở các nước trên thế giới, nhưng một mô hình nghiên cứu lý thuyết chuẩn tìm được
sự đồng thuận của cộng đồng nghiên cứu khoa học là chưa tồn tại, dữ liệu minh chứng cho mô hình
nghiên cứu lý thuyết được điều tra ở Việt Nam là khan hiếm. Do đó, mục tiêu của nghiên cứu này
nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến ý định khởi sự DNXH từ đó đưa ra một số hàm ý quản trị
nhằm nâng cao tinh thần khởi sự DNXH trong sinh viên. Bài nghiên cứu kỳ vọng đóng góp và làm
giàu lý thuyết và thực tiển về ý định khởi sự và DNXH. Ngoài ra, kết quả nghiên cứu là căn cứ khoa
học để các công ty, các trường, các học viện, các cơ sở đào tạo về lĩnh vực đào tạo khởi nghiệp, cũng
như các nhà hoạch định chính sách tham khảo và hỗ trợ phát triển DNXH nhằm khơi dậy tinh thần
doanh nhân xã hội và nâng cao vai trò đóng góp của DNXH vào sự phát triển chung của xã hội.
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1 Cơ sở lí luận và mô hình nghiên cứu
Khái niệm ý định được hiểu là khả năng, là kế hoạch được xác định bởi một người để thực
hiện hành vi nào đó trong bối cảnh nhất định. Ý định là động lực chính dẫn đến hành vi (Ajzen và
Fishbein, 1975). Khởi sự kinh doanh theo nghĩa tiếng Việt là việc bắt đầu tạo lập một công việc
kinh doanh mới. Trong lĩnh vực kinh tế và quản trị kinh doanh, khởi sự kinh doanh gắn liền với
thuật ngữ “tinh thần doanh nhân – entrepreneurship”. Theo các cơ quan chính phủ ở châu Á thì
“Doanh nghiệp xã hội là doanh nghiệp được thành lập nhằm tạo cơ hội đào tạo và việc làm cho
các đối tượng yếu thế”. DNXH theo pháp luật Việt Nam, Luật Doanh nghiệp năm 2014 không đưa
ra định nghĩa về DNXH nhưng có các tiêu chí để xác định DNXH tại Điều 10. Theo đó, DNXH
là doanh nghiệp được thành lập theo Luật Doanh nghiệp, với mục đích hoạt động nhằm giải quyết
vấn đề xã hội, môi trường vì lợi ích cộng đồng, trong đó sử dụng ít nhất 51% tổng lợi nhuận hằng
năm để tái đầu tư nhằm thực hiện mục tiêu xã hội, môi trường. DNXH (có lợi nhuận và không có
lợi nhuận) giống với các doanh nghiệp khác vì đều tổ chức và quản lý dưới hình thức doanh nghiệp.
Tuy nhiên, DNXH được thành lập để giải quyết các vấn đề tồn tại của xã hội (như đói nghèo, nước
sạch, ô nhiễm môi trường, bảo vệ trẻ em, v.v…). DNXH đo thành công của mình thông qua những
thay đổi/tác động xã hội mà nó mang lại.
Những nghiên cứu trước đây cho thấy có rất nhiều yếu tố tác động đến ý định khởi sự DNXH.
