Vào trong tiểu đồng hỏi Nguyễn Thiếp:
- Vua Quang Trung lần trước mời thầy vấn kế đánh Mãn Thanh, thấy đi rồi
lại quay về. Lần này thầy đi bao giờ mới về?
Nguyễn Thiếp đáp:
- Hết Hạ sang Thu, đầu mùa gió Bấc ta sẽ quay về.
Tiểu đồng lại hỏi:
- Thày đi lo việc thay đổi quốc tự sao mới hai tháng quay về.
Thiếp buồn rầu đáp:
- Ta mười làm năm ở ăn học phép tham thiền biết điều quá khứ vi lại. Vua
Quang Trung là người nhìn xa trông rộng, yêu nước thương dân, lo toan
chính sự chuyên tâm cải cách. Nhưng ta định tâm nhìn vào tương lai thấy
mọi sự đều bất thành. Thật là đáng tiếc.
Tiểu đồng ngạc nhiên hỏi:
- Thấy biết việc không thành sao còn nhận lời ra giúp vua.
Thiếp trầm ngâm đáp:
- Ta thường dạy học trò rằng: "Quốc giá hưng vong. Thất phu hữu trách".
Việc vua thay đổi quốc tự dù không thành nhưng tiếng để ngàn thu. Nếu ta
không giúp người đời sau sẽ bảo ta không bằng kẻ thất phu sao.
Nói rồi liền chống gậy ra xe theo Ngô Thì Nhậm về kinh yết kiến vua
Quang Trung. Vua Quang Trung phong Nguyễn Thiếp làm viện trưởng
Sùng Chính Viện, chiêu tập kẻ thức giả trong nước vào làm việc trong viện,
dịch sách chữ Hán ra chữ Nôm để truyền dậy dân chúng. Kẻ sĩ lúc bây giờ
bảo nhau rằng:
- La Sơn phu tử là người chẳng thiết công danh không màng sinh tử nên
vua vời đã ba lần mà ông ta không ra giúp. Nay phu tử là bậc thầy của bọn
ta lại ra giúp vua thay đổi quốc tự tất việc này phải có ý nghĩ gì đây. Bọn ta
không hiểu thời thôi, chớ bình phẩm vô tội vạ kẻo thiên hạ cười ta là kẻ
chẳng biết gì.
Vua Quang Trung nghe những lời ấy bèn đến Sùng Chính Viện thi lễ với
Nguyễn Thiếp, vua nói:
