Dionysos trở thành một vị thần
Olympe
Trải qua bao gian truân vất vả, Dionysos với những chiến công và
những phúc lợi ban cho loài người, được các vị thần của thế giới Olympe
khâm phục và thừa nhận. Nữ thần Héra cũng không nuôi giữ mối thâm thù
với đứa con riêng của chồng mình nữa. Hội nghị các vị thần phê chuẩn việc
công nhận danh hiệu “vị thần của thế giới Olympe” cho Dionysos. Trước khi
lên thiên đình để bắt đầu một cuộc đời mới, Dionysos xuống âm phủ đón mẹ.
Con được lên hàng ngũ các vị thần danh tiếng biết bao, lẽ nào để mẹ cam
chịu cuộc đời của một người trần tục, đoản mệnh, là một vong hồn sống dưới
quyền cai quản của thần Hadès? Sémélé vốn là người thiếu nữ trần tục. Vì
thế cho nên nàng chỉ mới chứng kiến người bạn tình của mình giáng sấm sét
là đã ngã lăn ra chết. Nay Dionysos được đứng vào hàng ngũ các vị thần bất
tử của thế giới Olympe, ắt hẳn không thể bằng lòng với cái gốc tích là con
của một người trần đoản mệnh. Dionysos không bằng lòng như thế mà các vị
thần Olympe cũng không bằng lòng như thế. Vì thế Sémélé được lên thiên
đình và được đổi tên là Thyoné
. Còn chuyện này nữa ta cũng cần phải kể
là, Dionysos trên đường trở về Hy Lạp qua đảo Naxos đã đón nàng công
chúa Ariane, con của vua Minos ở đảo Crète, đưa đi và cưới nàng làm vợ. Vì
sao nàng Ariane công chúa ở đảo Crète lại đến đảo Naxos để Dionysos đón
được? Đó là một chuyện liên quan đến con quái vật Minotaure và người anh
hùng Hy Lạp Thésée mà đến đoạn sau chúng ta sẽ rõ.
Thần thoại Dionysos có một nguồn gốc xa xôi từ phương Đông.
Những tài liệu khảo cổ học cho chúng ta biết sự thờ cúng Dionysos ở Hy
Lạp đã có từ thiên niên kỷ II TCN. Lúc đầu Dionysos là vị thần của sự phì
nhiêu đất đai trồng trọt gắn với nhiều đặc điểm của sự thờ cúng tôtem với
những nghi lễ đổi lốt, thay hình. Do nguồn gốc này mà chúng ta thấy trong
đám rước, đoàn xa giá Dionysos, những người hành lễ thường khoác một
tấm da thú (trong huyền thoại Dionysos, vị thần này đã từng hóa mình thành
dê, bò, sư tử, hổ, báo...). Từ những nghi lễ diễn xuất này dần dần hình thành
nghệ thuật sân khấu Hy Lạp: bi kịch và hài kịch. Trong những thế kỷ sau này
khi nghề trồng nho và sản phẩm rượu nho phát triển đem lại một nguồn lợi
lớn cho nhân dân, Dionysos trở thành vị thần Rượu nho, bảo vệ cho nghề
trồng nho, ép rượu. Tính chất phóng túng, “bốc”, “tếu”, của những tập tục,
nghi lễ thờ cúng Dionysos càng soi sáng và chứng minh cho sự chuyển biến
đó. Điều đặc biệt là trong những ngày tiến hành những nghi lễ diễn xuất-tôn
