thiết chế, luật pháp cho các đô thị để con người biết cách cai quản điều hành
cuộc sống của mình được trật tự và công bằng. Vì là nữ thần Trí tuệ, Tri thức
nên nàng phải được Zeus sinh ra từ... đầu, hay cũng vì sinh từ đầu Zeus mà
nàng phải là vị nữ thần của Trí tuệ, Tri thức.
Do đó, một chức năng nữa mà Athéna phải đảm nhận là bảo đảm cho
khoa học và kỹ thuật trong các đô thị sao cho được phát triển rực rỡ, phục vụ
hữu hiệu cho con người. Từ tất cả những công việc ấy Athéna được gọi là vị
nữ thần bảo hộ cho đô thị: Athéna Poliade
Trong gia tài thần thoại Hy Lạp có một số các vị thần ngoài tên chính
còn nhiều biệt danh kèm theo như: Apollon Phébus, Artémis Tauropolos,
Athéna Pallas... mà khoa thần thoại học gọi là “Các thần có biệt danh”
. Sự
xuất hiện những biệt danh đó gắn liền với một hoàn cảnh lịch sử cụ thể: các
công xã thị tộc Hy Lạp dần dần thống nhất lại với nhau và từ đó nảy ra
khuynh hướng tập trung những nghi lễ, tập tục thờ cúng. Đương nhiên quá
trình này không phải diễn biến theo một con đường thẳng tắp. Một mặt nó
dẫn đến kết quả như ta vẫn thường thấy trong việc nhân hình hóa nhân cách
hóa những hiện tượng tự nhiên và xã hội vào trong một số vị thần gần như có
quyền lực ngang nhau và có những chức năng tương tự như nhau, giống
nhau. Hélios-Thần Mặt trời với Apollon-Thần Ánh sáng; Séléné-Nữ thần
Mặt trăng với Artémis-Nữ thần Mặt trăng. Đã có nữ thần Héra và nữ thần
Ilithyie trông coi và bảo hộ cho hạnh phúc gia đình, sự sinh nở, việc hộ sinh,
lại thêm cho Artémis những chức năng tương tự như thế, v.v. Lại có khi hai
chiều hướng phát triển nói trên hợp nhất lại và xuất hiện một vị thần thống
nhất. Những vị thần tồn tại độc lập, không quan trọng, ít ý nghĩa đối với đời
sống xã hội cụ thể dần dần lui bước khỏi “vũ đài” thần thoại và nhường tên
nó lại cho vị khác, vị thần của công xã chiến thắng. Và ngọn cờ chiến thắng
chính là biệt danh cắm vào với cái tên vốn có của vị thần được lịch sử xã hội
“phù hộ”.
Athéna thường có một biệt danh quen thuộc là Pallas. Người xưa giải
thích, sở dĩ nàng có biệt danh này là do nàng đã đánh bại được tên khổng lồ
Pallas trong một cuộc giao tranh ác liệt. Để ghi nhớ chiến công hiển hách
của mình, Athéna lột da địch thủ căng lên tấm khiên. Có chuyện lại kể,
Pallas không phải là một tên khổng lồ đã bị đánh bại trong cuộc giao tranh
giữa các thần và những tên Gigantos-Đại khổng lồ. Pallas là một thiếu nữ,
con vị thần biển Triton. Athéna chẳng hiểu vì một chuyện gì đã vô tình gây
ra cái chết của Pallas. Để bày tỏ tấm lòng thương tiếc và hối hận đối với cái
chết của người con gái bất hạnh, Athéna lấy da của Pallas lợp lên chiếc khiên
của mình và ghép tên nàng vào với tên mình.
