Éleusis, chàng được vua cha truyền ngôi cho. Không quên công ơn của vị nữ
thần vĩ đại, chàng đặt ra những nghi lễ và tập tục thờ cúng nữ thần, những
hình thức diễn xuất-tôn giáo thầm kín mà người xưa gọi là: Mystère
d’Éleusis.
Nghi lễ Mystère d’Éleusis hàng năm được tổ chức, được mở rất trọng
thể. Người xưa chia nghi lễ làm hai loại: Mystère nhỏ và Mystère lớn.
Mystère nhỏ mở vào tháng ba ở Agra gần Athènes, trên bờ sông Ilissos,
đóng vai trò mở đầu, chuẩn bị cho Mystère lớn. Mystère lớn tổ chức ở
Éleusis, một địa điểm ở Đông Bắc thành Athènes trên vùng đồng bằng Thria.
Hội lễ mở vào cuối tháng chín, kéo dài tới 10 ngày. Người ta cử hành nhiều
đám rước từ Athènes tới Éleusis rước các đồ vật thiêng liêng, làm lễ tẩy trần
cho mọi người để chuẩn bị cho ngày long trọng nhất (ngày 21 tháng 9).
Nhiều bàn thờ để cầu cúng được dựng lên trong những hang động thiêng
liêng, một lễ trình diễn lại huyền thoại Déméter và Perséphone nhằm mục
đích khắc sâu vào tâm trí những tín đồ công ơn của vị nữ thần Lúa mì, khẳng
định tính chất cao siêu và vĩnh hằng của thế giới thần thánh. Viên tư tế mà
tiếng Hy Lạp xưa gọi là Hiérophante đứng ra làm lễ và trình bày cho mọi
người xem những đồ vật thờ cúng thiêng liêng. Đêm hôm sau những người
hành lễ nhưng chỉ là tín đồ cũ, dự tiệc, được uống một thứ rượu thiêng, và
sau khi xem lễ trình diễn đám cưới thiêng liêng của Zeus và Déméter mới
được dự lễ ngắm (epopteia) bông lúa mì. Hôm sau lễ kết thúc bằng tập tục
rảy rượu thiêng từ Đông sang Tây. Những nghi lễ cử hành trong thời gian
hành lễ đòi hỏi các tín đồ phải giữ bí mật tuyệt đối. Mọi hành động làm tiết
lộ tính chất thiêng liêng của những nghi lễ diễn xuất tôn giáo thầm kín này -
Mystère này - bị trừng phạt như đã phạm trọng tội phản bội. Sau này
Mystère d’Éleusis không chỉ thờ cúng Déméter, Perséphone, Triptolème mà
còn thờ cúng cả Dionysos.
Tục thờ cúng hai vị nữ thần của nghề nông, Déméter và Perséphone
đã từng có từ thời kỳ xa xưa - thời kỳ tiền Hy Lạp. Lúc đầu nó chỉ mang một
ý nghĩa đơn giản: thể hiện khát vọng của con người, ước mơ của con người
đối với mùa màng, mùa lúa mì. Dần dà với sự phát triển của lịch sử xã hội,
tục thờ cúng đó mang những ý nghĩa phức tạp hơn, sâu rộng hơn. Người Hy
Lạp của thời kỳ cổ điển đã suy ngẫm với một cảm hứng khái quát phảng phất
ít nhiều hương vị của triết lý tự nhiên-nhân bản về quá trình hình thành của
cây lúa.
Hạt lúa mì gieo xuống đất, được đất đen ấp ủ, nuôi dưỡng. Đất đen
đã đem cuộc sống của mình ra để chăm nom, “bú mớm” cho cuộc sống của
hạt lúa mì. Con người cũng vậy, con người sống trên mặt đất, được đất đen
đem cuộc sống của mình ra nuôi dưỡng, hơn nữa lại nuôi con người bằng
