Trong gia tài thần thoại Hy Lạp có khá nhiều chuyện về âm nhạc.
Chắc chắn rằng những huyền thoại về sức mạnh của âm nhạc, tài năng âm
nhạc của thần thánh hoặc con người chỉ có thể ra đời vào một thời kỳ muộn
hơn ít nhất cũng từ chế độ thị tộc phụ quyền. Thật ra thì chỉ vào thời kỳ chế
độ thị tộc phụ quyền mới xuất hiện khá phong phú loại thần thoại anh hùng.
Nhân vật anh hùng là những dũng sĩ đã giết quái vật, trừng trị bạo chúa, phò
nguy cứu khốn. Nhưng nhân vật anh hùng còn là người thợ giỏi, người nghệ
sĩ, phản ánh trình độ phân công trong xã hội và trình độ văn minh đã phát
triển. Có ba câu chuyện về âm nhạc khiến chúng ta không thể không chú ý:
1 - Truyện Marsyas thách thức thần Apollon thi tài âm nhạc,
kết quả Apollon thắng, lột da Marsyas để trừng trị về tội phạm
thượng.
2 - Truyện thần Pan mời Apollon thi tài âm nhạc, kết quả
Apollon thắng, kéo tai vị giám khảo “đức vua” Midas dài ra thành
đôi tai lừa.
3 - Truyện Orphée, người ca sĩ danh tiếng.
Ở hai truyện đầu, trong hai cuộc thi tài âm nhạc, vua Midas đều được
mời làm một thành viên trong ban giám khảo, và cả hai truyện đó, Midas đều
đã không “bỏ phiếu” cho Apollon, và ở hai cuộc thi đó, Apollon đều giành
giải nhất song đều nổi giận và giáng đòn trừng phạt. Lần thứ nhất, Apollon
trừng phạt kẻ thua cuộc theo một cam kết trước giữa hai đối thủ: kẻ thua phải
nộp mình cho người chiến thắng. Thần không hề tức giận vì giám khảo
Midas mà chỉ tức giận tên Marsyas đã thách thức thần đua tài. Lần thứ hai,
Apollon lại không trừng phạt thần Pan, kẻ đã thách thức mình đua tài mà
trừng phạt vị giám khảo Midas. Đòn trừng phạt cũng khác. Lần đầu thật tàn
ác, khủng khiếp. Lần sau thật nhẹ nhàng và chẳng có gì đau đớn... Nhưng xét
kỹ ra thì “đau” vô cùng. Ta có thể phỏng đoán rằng truyện đầu ra đời vào
một thời kỳ sớm hơn, vào lúc các vị thần còn tràn đầy “thói tự ái” kiêu căng,
chưa quen với việc hạ mình đua tài với một đối thủ không đứng trong hàng
ngũ các vị thần. Còn truyện sau hẳn rằng phải ra đời vào một thời kỳ muộn
hơn. Chắc chắn rằng xã hội phải đã phát triển đến một trình độ như thế nào
đó, những cuộc đua tài trong các hội hè phải phát triển phong phú đến mức
độ như thế nào đó thì mới xuất hiện “vấn đề giám khảo”, mới xuất hiện nỗi
bực tức, giận dữ đối với một vị giám khảo ngu dốt. Mặc dù Apollon vẫn
thắng trong cuộc thi, mặc dù quyết định của vị giám khảo Midas chẳng mảy
may có một chút ảnh hưởng gì đến ngôi thứ, vị trí của Apollon trong cuộc
thi, nhưng Apollon vẫn cứ tức giận, vẫn cứ nổi cơn thịnh nộ. Đã giành được
giải nhất rồi thì vui mừng, phấn khởi và yên tâm ra về chứ còn bực tức mà
làm gì? Mà thử hỏi bực tức vì cái nỗi gì cơ chứ? Phải chăng đây là thói quen
