THÀNH-CÁT-TƯ HÃN VÀ ĐẾ QUỐC MÔNG CỔ - Trang 13

mừng. Quân Mông Cổ thắng ngay, chặt đầu Kuchlug.
Quá về phía tây có nước Khwarzim (nay là nước Ouzbékistan), kinh đô là
Samarkand, rất giàu. Thành-cát-tư Hãn muốn kết thân và giao dịch thương
mại, sai một phái đoàn nhiều người gồm sứ thần và 450 nhà buôn mang
nhiều đồ quý giá đến biếu vua nước ấy là Shah Muhammed. Đi đến biên
giới, phái đoàn bị viên quan cai trị tên là Inalchug nghi ngờ là gián điệp, bắt
giam rồi giết. Ông phái sứ thần đến đòi trừng phạt viên quan nọ.
Muhammed đã không trừng phạt thuộc hạ, lại còn giết sứ thần, chém đầu
mang trả Thành-cát-tư Hãn. Năm 1219, quân Mông Cổ kéo sang.
Muhammed có 400 ngàn quân nhưng không trung thành lắm và dân trong
nước cũng không ưa vì sưu cao thuế nặng. Mặc dầu quân ít, Thành-cát-tư
Hãn vẫn chia quân làm hai đạo: một đạo đi Samarkand rồi đi Bukhara, một
đạo vây thành Utrar mà tướng giữ thành lại chính là Inalchug. Quân Mông
Cổ dùng cần ném đá ném vào thành đạn lửa làm bằng diêm sinh, dầu hoả
và tiêu thạch (salpêtre). Inalchug giữ thành được hơn một tháng rồi tử trận.
Thành bị san thành bình địa, các thợ khéo bị đưa về Mông Cổ. Samarkand
và Bukhara, đều nằm trên Con Đường Tơ Lụa, mở cổng thành đón quân
Mông Cổ. Thành-cát-tư Hãn vào thành ngồi uống rượu và nghe nhạc, rồi
cho phép lính được tự do cướp bóc, đốt phá, hãm hiếp.
Năm 1220, đạo quân ở Utrar lại đi về hướng tây, tới thị trấn Urgenc nằm
trên Con Đường Tơ Lụa, vẫn trong nước Ouzbékistan, trên bờ sông Amou-
Daria, phía nam biển Aral. Ở đấy diễn ra một trận đánh rất hung bạo, người
ta nói rằng có tới 100 ngàn người giữ thành bị giết. Quân Mông Cổ đào
kênh, phá đê dẫn nước vào tràn ngập đống gạch vụn.
Rồi quân Mông Cổ đi về hướng nam, đánh phá thành Merv thuộc nước nay
gọi là Turkménistan. Tục truyền rằng trong đống gạch vụn, một nhà tu hành
đạo Hồi đếm xác chết trong 13 ngày chưa hết, ước lượng rằng có đến
1.300.000 cái thây. Thành Balk trong nước nay gọi là Afghanistan cũng
chung số phận: già trẻ lớn bé đều bị bắt xếp hàng 10, hàng 100 như quân
đội, rồi lính Mông Cổ cầm dao, cầm giáo giết từng loạt rất có qui củ (!). Có
một chuyện ngoại lệ xảy ra ở thành Herat cũng thuộc nước nay là
Afghanistan. Năm 1221, quân Mông Cổ hạ thành này, tha mạng cho nhiều