được dưới vó ngựa Hung Nô”.
Khi chuyển quân, phụ nữ lùa gia súc đi cùng, hai bên có quân lính đi bảo
vệ. Đoàn gia súc cũng là lương thực thực phẩm: sữa tươi và máu tươi để
uống, thịt để ăn. Khi kết liễu một trận đánh, phụ nữ đi thu dọn chiến
trường, thu chiến lợi phẩm, giết những thương binh địch.
Họ chỉ có hai chiến thuật đơn giản nhưng hiệu nghiệm. Chiến thuật thứ
nhất là bất chợt họ phi ngựa tới, chém giết, đốt phá, bên địch chưa kịp đánh
trả thì họ đã phi ngựa đi, dù muốn đuổi theo cũng không kịp nữa; rồi họ
quay lại quyết định chiến trường. Chiến thuật thứ hai là giả vờ thua chạy
rồi bất thần quay lại phản công. Cả hai chiến thuật này đều làm cho hàng
ngũ địch mất tinh thần, rối loạn. Nhiều tù trưởng các bộ lạc ở hoang mạc, ở
thảo nguyên đã bị thua bởi chiến thuật thứ nhất, và nhiều tướng lãnh Đông
Âu đã bị thua bởi chiến thuật thứ hai.
Sau 18 năm chinh chiến, người Mông Cổ đã học được nhiều điều ở những
dân bại trận: cách chế tạo cần bắn đá (của người Tây Á), dùng thuốc súng
làm vỡ các tường thành (của người Tàu) nhưng chưa biết dùng súng bắn
đạn, dùng những ống đồng để ném các chất cháy sang thuyền địch (của
người Cận Đông). Vì vậy, binh lực của họ còn mạnh hơn trước. Về việc sử
dụng cần bắn đá, nhiều khi họ bắn vào thành địch cả đạn lửa, xác súc vật
hoặc xác người đã rữa thối để gây những bệnh dịch.
4. Thành-cát-tư Hãn và cuộc viễn chinh
Năm 1209, Thành-cát-tư Hãn bắt đầu xuất quân. Những cuộc hành quân
của ông có thể được chia làm ba giai đoạn: giai đoạn thứ nhất 6 năm (1209-
1215) đánh Đông-Bắc-Á, giai đoạn thứ nhì 7 năm (1218-1225) đánh Trung-
Á, Tây-Nam-Á và Đông-Âu, giai đoạn thứ ba 2 năm (1226-1227) đánh tiếp
Đông-Bắc-Á.
Năm 1209, Thành-cát-tư Hãn xuất quân, đánh nước Đại Hạ. Muốn đánh
nước này thì quân Mông Cổ phải đi băng qua sa mạc Qua Bích. Việc này
không khó đối với kỵ binh Mông Cổ. Nhưng muốn vào nước này thì phải
vượt qua một cái đèo có quân Đại Hạ đóng ở đó. Thành-cát-tư Hãn không
vượt qua nổi, bèn lập mưu giả vờ rút lui. Quân Đại Hạ đuổi theo. Quân
