sau dùng kì, trước dùng nhân nghĩa, sau dùng quyền mưu, như trận đánh ở ấp
Hoắc lấy điều nghĩa mà dạy quân là chính. Kiến Thành ngã ngựa nên cánh
quân bên hữu hơi lui về sau là kì”.
Thái Tông hỏi: “Khi đó quân lui về gần hỏng đại sự sao gọi là kì?"
Lí Tĩnh đáp: "Thường trong việc binh, quân tiến tới trước là chính, lui về
sau là kì. Vả lại nếu cánh quân bên hữu không lui về, thì Lão Sinh làm sao
đuổi theo được.
Binh pháp có viết: "Lấy lợi mà nhử, thừa loạn mà đánh". Lão Sinh không
biết dùng binh, chỉ cậy thế mạnh mà đánh nhanh, không ngờ bị cắt đứt phía sau
nên bị bệ hạ bắt, như thế gọi là lấy kì làm chính vậy".
Thái Tông nói: "Xưa Hoắc Khứ Bệnh dùng binh vô tình có sự trùng hợp với
Tôn Ngô việc này quả có thật.
Khi quân bên hữu lui về, Cao Tổ đã thất sắc, kịp tới lúc trẫm đánh mạnh tới,
chuyển thành lợi thế cho ta. Việc này vô tình cũng trùng hợp với Tôn Ngô,
khanh thật đã biết rõ".
Thái Tông hỏi: "Phàm binh lui về đều gọi là kì chăng?"
Lí Tĩnh đáp: "Cũng không hẳn như thế. Khi quân lui và cờ xí so le không
đều, tiếng trống nhỏ, tiếng trống lớn không hòa hợp, hiệu lệnh inh ỏi không
đồng nhất, thì đấy là thua thật chứ không phải là kì".
Nếu cờ xí chỉnh tề, trống đánh hòa hợp, hiệu lệnh đồng nhất, thoạt nhìn tuy
có vẻ lộn xộn, nhưng quân lui mà không thua, thì đấy ắt là kì.
Binh pháp có viết: "Giả thua thì không nên đuổi theo". Lại viết "Giỏi mà tỏ
ra kém". Đều gọi là kì cả.
Thái Tông hỏi: "Như trận đánh ấp Hoắc, quân bên hữu lui về ở trời, mà Lão
Sinh bị bắt là do người chăng?"
Lí Tĩnh đáp: "Nếu không phải chính binh biến thành kì, kì binh biến thành
chính, thì làm sao thắng được?
Cho nên đối với người giỏi dùng binh, thì kì hay chính là do người mà thôi,
nhưng khi biến hóa mà trở nên thần điệu, thì cho là ở trời vậy!"
Thái Tông gật đầu cho là phải.
Thái Tông hỏi: "Kì chính vốn là phân ra hay đến khi lâm trận mới tạo ra?"
Lí Tĩnh đáp: “Thần xem Lão Công tâm thư
(1)
có viết: “Ta có hai mà địch có
một, thì một thuật làm chính, một thuật làm kì. Ta có năm mà địch có một thì
