GIỚI THIỆU
Theo Đại Việt sử ký toàn thư, Trần Quốc Tuấn có soạn một bộ sách quân sự là
Binh gia diệu lý yếu lược
1
để giáo dục các tướng sĩ phép dùng binh. Lịch triều
hiến chương loại chí (phần Văn tịch chí) cho biết Trần Quốc Tuấn đã soạn
sách Binh gia yếu lược và sách Vạn kiếp binh thư
2
.
Nhiều người cho rằng Binh gia diệu lý yếu lược hay Binh gia yếu lược chỉ là
một, cũng như Vạn kiếp tôn bí truyền thư hay Vạn kiếp binh thư chỉ là một.
Nhiều người lại cho rằng Binh gia yếu lược và Binh thư yếu lược cũng chỉ là
một.
Phan Huy Chú trong Lịch triều hiến chương loại chí cho biết Binh gia yếu
lược và Vạn kiếp binh thư đã thất lạc từ lâu. Ở Thư viện khoa học xã hội hiện
nay có một bộ sách chữ Hán chép tay mang ký hiệu 476 đề là Binh thư yếu
lược. Trang đầu bộ sách này ghi rõ rằng: “Binh thư yếu lược bốn quyển do
Trần Hưng Đạo vương soạn, vương húy là Quốc Tuấn”.
Binh thư yếu lược mang ký hiệu 476 gồm bốn quyển. Quyển I gồm có chín
chương là: 1. Thiên tướng, 2. Tuyển mộ, 3. Tuyển tướng, 4. Tướng đạo, 5. Giản
luyện, 6. Quân lễ, 7. Mạc hạ, 8. Binh cụ, 9. Hiệu lệnh. Quyển II có mười một
chương là: 1. Hành quân, 2. Hướng đạo, 3. Đồn trú, 4. Tuần canh, 5. Quân tư,
6. Hình thế, 7. Phòng bị, 8. Xem mưa gió, 9. Bình trưng, 10. Dụng gián, 11.
Dụng trá. Quyển III có bảy chương là: 1. Liệu địch, 2. Dã chiến, 3. Quyết
chiến, 4. Thiết kỳ, 5. Lâm chiến, 6. Sơn chiến, 7. Thủy chiến. Quyển IV cũng có
bảy chương là: 1. Công thành, 2. Thủ thành, 3. Đột vây, 4. Cứu ứng. 5. Lui
tránh, 6. Được thua, 7. Đầu hàng.
Trong Binh thư yếu lược, thì quyển II, quyển III và quyển IV có nhiều đoạn
rút ra từ Hổ trướng khu cơ của Đào Duy Từ
3
, một nho sĩ có tài kinh bang tế thế
đã giúp chúa Nguyễn Phúc Nguyên (chúa Phật) xây dựng cơ đồ hồi nửa đầu
thế kỷ XVII ở Đường trong. Những đoạn này, có đoạn ghi rõ là đã rút ra từ Hổ
trướng khu cơ, có nhiều đoạn tuy lấy từ Hổ trướng khu cơ, song lại không có
chú thích gì cả. Ở quyển IV (Binh thư yếu lược) có mục “Phép làm hỏa tiễn
