đao gươm chông đanh cắm lên trên cây chuối. Lại dùng súng gỗ, hỏa cầu, đặt
liền ở trên luỹ trong bằng sọt đất. Rồi mới sai quân lính cắt lượt tuần giữ để
phòng hỏa chiến hỏa công. Lũy tạm làm như thế, dẫu giặc dùng súng lớn dây
sắt đến đánh cũng không phá được.
_______________________________________
1.
Thắt nút dây: Khi chưa có văn tự, thắt nút dây để ghi nhớ công việc.
2.
Múa giáo mộc: Vua Thuấn đánh họ Hữu-miêu, múa giáo mộc ở thềm mà
Hữu-miêu phục.
3.
Bình-thành: Hung-nô vây Hán Cao tổ ở Bình-thành 7 ngày, Cao tổ dùng
mưu kế mới giải vây được. Bình-thành tức là Bạch-đăng thành (ở núi Bạch-
đăng) thuộc địa phận huyện Đại-đồng tỉnh Sơn-tây.
4.
Chư công: Chỉ các ông Lộc-khê, Triệu Điền…
*
* *
PHÉP XE SÚNG BẮN LIỀN.
Tôi hỏi thầy rằng: “Phàm có thể lấy ít thẳng nhiều, lấy yếu địch mạnh, lấy
nhỏ chế lớn, mới gọi là đánh giỏi. Nếu đương chỗ đường dài nội rộng, chiến kỳ
đã gần, mà giặc đem quân trăm vạn chật núi đầy nội kéo đến, ta thì quân ít thế
yếu, vội vàng chưa có phòng bị và đặt phục dùng kỳ thì làm thế nào?” Thầy
nói: “Phàm quần giặc tự xa xông pha gió sương mà đến, thế hẳn nhọc mệt. Ta
đem ngay phép xe súng mà chế thì dễ như trở bàn tay, có sợ gì đâu”. - Tôi nói:
“Xin được nghe đại lược phép ấy”. Thầy nói: “Xe ấy có sáu bánh, từ trước đến
sau cộng 7 thước, ngang 10 thước, ở giữa lát ván, trước xe dựng vững 20 cái
cột ngắn, mỗi cột cao 1 thước 5 tấc, làm hình chữ thập. Lại chia ngang một xe
làm hai ngăn, mỗi ngăn mười cột, sau mỗi cột đặt một cái ghế cao 1 thước 3
tấc. Xong rồi sai thợ đúc 2 hòm sắt, hình như cái quạt, mỗi hòm dày 3 phân,
dài 4 thước, rộng 1 thước, chia làm hai phần nắp và đáy; trên nắp chính giữa
đục một lỗ tròn to hơn 1 tấc, liệu sao tầng nắp trên đậy vào tầng đáy dưới mà
giáp nhau chính giữa thì tốt. Một trước hòm ở giữa chỗ nắp đáy giáp nhau đục
10 lô vuông, mỗi lỗ 1 tấc 3 phân, liệu nửa lỗ ở phần nắp cùng nửa lỗ ở phần
đáy hợp lại thành một lỗ thì khéo. Lại đúc cho mỗi hòm 10 cái súng sắt vuông,
mỗi súng dài 4 thước, to 1 tấc 2 phân, hình vuông lòng tròn. Trước mặt hòm,
mỗi lỗ xỏ một súng thẳng đến mặt sau của hòm. Liệu đặt các súng ấy cho lỗ
