An-tô-ni Kô-si-ba) đã chữa cho con ông chủ khỏi tật, rồi ông chữa cho
nhiều người khác, dần dần nổi tiếng là một thầy lang giỏi ở một vùng nông
thôn.
Và cuộc đời ông có lẽ sẽ trôi qua như thế nếu ông không gặp cô gái
Ma-rư-sia đáng thương mồ côi cả cha lẫn mẹ. Tình thương yêu giữa hai
tâm hồn cô đơn ấy đã rọi một ánh sáng mới vào cuộc đời ông, khiến ông lại
biết mình sống vì ai, vì cái gì. Nhưng rồi Ma-rư-sia và người yêu của cô là
chàng trai Lê-sếch bị tai nạn. Để cứu cô gái, ông đã phải đánh cắp va-li
đựng dụng cụ mổ của bác sỹ Pa-vơ-li-xki, kẻ vốn sẵn hiềm khích với ông.
Ra tòa ông bị kết án ba năm tù. Nhưng nhờ sự vận động của Lê-sếch và luật
sư Ko-rơ-trưn-xki, đến phiên tòa phúc thẩm, ông được xử trắng án. Cũng
chính tại phiên tòa này, giáo sư Đô-bra-nhe-xki một học trò và cộng sự của
ông ngày trước đã nhận ra rằng người thầy lang quê mùa có tài năng khó
hiểu nọ chính là giáo sư Vin-tru-rơ bị mất tích mười ba năm về trước. Sau
phiên tòa, trước nấm mồ của bà mẹ cô gái Ma-rư-sia, ông hiểu rằng cô
chính là đứa con vô vàn yêu quý của mình. Nỗi xúc động đã giúp ông lấy
lại trí nhớ.
Cốt truyện cảm động ấy đã được ngòi bút tài hoa của TADEUSZ
DOLEGA MOSTOWICS xây dựng thành một tác phẩm giàu tính nhân
đạo và trữ tình. Tác phẩm góp một tiếng nói nghệ thuật nêu cao những chân
lý nhân văn, khẳng định địa vị thiêng liêng của tình yêu của người với
người. Tình yêu ấy, quý giá hơn tất cả, nhưng nó không bao giờ đến từ một
phía, nó không thể được xây dựng nên bởi tiền tài hay địa vị. Hạnh phúc
chỉ có thể có được khi con người đã phải trả giá bằng những dau khổ và
đấu tranh, bằng những dằn vặt, những vật lộn với cuộc đời và chính bản
thân mình.
Song tác phẩm vẫn không thể thiếu những giá trị hiện thực phê phán,
những giá trị này dường như lại được tôn thêm trong cái không khí trữ tình
kia, mặc dù chúng nằm ở bình diện thứ hai, kín đáo hơn. Số phận con
người trong xã hội cũ mới long đong, mới mong manh làm sao. Chỉ riêng
cái nghịch cảnh trớ trêu của bản án sơ thẩm: kẻ cứu hai mạng người thì bị
