cá nhân hiếm khi gặp nhau giờ đây lại thấy mình phải mặt đối mặt, không
thể tự kiềm chế bản thân và bắt đầu gây gổ, sau đó người nhà hai bên vào
cuộc. Ví dụ, một người bạn Mỹ của tôi, góp mặt tại một cuộc gặp hiếm hoi
gồm vài chục người Fayu, kể với tôi về tình trạng căng thẳng bao trùm khi
những người đàn ông lăng mạ lẫn nhau và nổi cơn thịnh nộ, giáng rìu của
họ xuống đất và có một trường hợp đã cầm rìu lao vào nhau. Rủi ro các trận
đánh ngoài dự liệu nổ ra ở các cuộc họp có mục đích hòa bình là khá cao ở
các xã hội truyền thống nơi các dân tộc láng giềng hiếm khi gặp mặt. Trả
thù cho những bất bình là việc của các cá nhân và không có lãnh đạo hay
"chính phủ" nào có thể độc quyền hóa vũ lực và kiềm chế những người
nóng tính.
Sự leo thang của các trận đánh tự phát giữa các cá nhân thành chiến tranh
quân đội có tổ chức rất hiếm xảy ra trong xã hội nhà nước tập trung nhưng
không phải là không có. Một ví dụ là Chiến tranh Bóng đá diễn ra vào
tháng 6-7/1969 giữa El Salvador và Honduras. Lúc đó, khi các căng thẳng
giữa hai quốc gia vốn đã dâng cao do chênh lệch kinh tế và lấn chiếm đất di
dân, các đội bóng của họ đã gặp nhau trong ba trận tại vòng loại World Cup
1970. Những người hâm mộ ẩu đả ngay từ trận đấu đầu tiên vào ngày 8/6
tại thủ đô Honduras (Honduras thắng 1-0) và người hâm mộ càng trở nên
bạo lực hơn ở trận thứ hai vào ngày 15 tại thủ đô El Salvador (3-0 nghiêng
về El Salvador). Khi El Salvador có trận thắng quyết định với tỷ số 3-2 vào
thời gian đá bù giờ ngày 26/6 tại thành phố Mexico, hai nước đã cắt đứt
quan hệ ngoại giao và vào ngày 14/7 bộ binh cùng không quân El Salvador
bắt đầu dội bom xâm lược Honduras.
Tỷ lệ tử vong
Tử vong do chiến tranh bộ lạc truyền thống cao đến mức nào? Làm thế nào
để so sánh tỷ lệ đó với tỷ lệ tử vong từ chiến tranh giữa các chính quyền
nhà nước?
