của trẻ từ sớm. Đây là những điều chúng tôi khâm phục và muốn nhìn thấy
ở chính con cái của mình, nhưng chúng ta không khuyến khích việc phát
triển các phẩm chất đó bằng cách xếp hạng, chấm điểm trẻ và liên tục bảo
chúng phải làm gì. Những khủng hoảng danh tính ở tuổi dậy thì lan truyền
như bệnh dịch ở thanh thiếu niên Mỹ lại không phải là vấn đề đối với trẻ
em trong xã hội săn bắt - hái lượm. Người phương Tây từng sống với người
săn bắt - hái lượm cũng như các xã hội nhỏ khác đều cho rằng những phẩm
chất đáng khâm phục này được phát triển nhờ cách trẻ được nuôi dưỡng:
với sự an toàn và khuyến khích thường xuyên nhờ vào giai đoạn cho bú dài
hạn, việc ngủ cạnh cha mẹ trong một vài năm, những người chăm sóc khác
cha mẹ giúp trẻ kết nối với xã hội, sự tiếp xúc và gần gũi thường xuyên của
những người chăm sóc, việc phản hồi ngay lập tức của người chăm sóc khi
trẻ khóc cũng như việc ít trừng phạt trẻ bằng các hình phạt thể xác.
Tuy nhiên, những ấn tượng của chúng ta về sự an toàn, tự chủ và kỹ năng
xã hội tốt hơn của người trưởng thành ở các xã hội quy mô nhỏ cũng chỉ là
những ấn tượng: chúng rất khó để đo lường và chứng minh. Cho dù những
ấn tượng này là thật, cũng rất khó để có thể kết luận đó là nhờ giai đoạn cho
con bú dài, việc chăm sóc trẻ của những người chăm sóc khác cha mẹ và
những việc khác. Tuy nhiên ít nhất thì người ta cũng có thể nói rằng các
cách thức chăm sóc con cái của xã hội người săn bắt - hái lượm dường như
rất xa lạ đối với chúng ta nhưng chúng không phải là thảm họa và họ không
tạo ra các xã hội với chỉ toàn những người bất thường. Thay vì vậy, họ tạo
ra những cá nhân có khả năng đương đầu với thử thách và nguy hiểm to lớn
mà vẫn có thể tận hưởng cuộc sống. Cách sống của người săn bắt - hái
lượm ít nhất cũng đã tồn tại tốt trong gần 100.000 năm lịch sử loài người
hiện đại. Mọi giống người đều là người săn bắt - hái lượm cho đến khi
nông nghiệp bắt đầu hình thành cách đây khoảng 11.000 năm và không một
ai trên thế giới này sống trong chính quyền nhà nước cho đến 5.400 năm
trước đây. Các bài học có được từ những thử nghiệm nuôi dạy trẻ tồn tại
trong một thời gian dài như vậy đáng được xem xét một cách nghiêm túc.
