Nguyễn Khắc Thuần
Thế Thứ Các Triều Vua Việt Nam
Chương 7
THẾ THỨ TRIỀU LÊ
I – VÀI NÉT VỀ TRIỀU LÊ
1 - Đặc điểm của triều Lê
Sau khi quét sạch quân Minh ra khỏi bờ cõi, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, triều Lê
được dựng lên. Từ đây, chế độ sở hữu lớn của quý tộc bị hạn chế để rồi bị xoá
bỏ, thay vào đó là chế độ sở hữu nhỏ của giai cấp địa chủ mới. Từ đây, chế độ
bóc lột nông nô và nô tì bị đẩy lùi, thay vào đó là chế độ bóc lột tá điền. Từ đây,
Nho giáo chiếm lĩnh vị trí độc tôn trên vũ đài chính trị và tư tưởng của nước nhà
trong một thời gian khá dài. Từ đây, thi cử Nho học là phương thức chủ yếu để
tuyển lựa quan lại… Tất cả những yếu tố này đã gây ảnh hưởng trực tiếp và
mạnh mẽ đến thiết chế chính trị, kinh tế và xã hội của nước nhà.
Xét về danh nghĩa chính thống, triều Lê là triều đại tồn tại lâu nhất trong lịch sử
nước ta. Tuy nhiên, lịch sử triều Lê cũng là lịch sử của một triều đại có nhiều
biến cố lớn lao. Buổi đầu, triều Lê rất thịnh đạt, nhưng vừa được 100 năm thì bị
họ Mạc cướp ngôi. Sau một thời kì hỗn chiến, triều Lê đã trở về được với kinh
thành Thăng Long, nhưng cũng kể từ đó, chúa Trịnh thâu tóm hết mọi quyền
hành.
Từ giữa thế kỉ thứ XVI, một cục diện cát cứ mới đã xuất hiện, đó là cục diện
Trịnh – Nguyễn. Cả chúa Trịnh lẫn chúa Nguyễn đều mượn danh nghĩa vua Lê
để tấn công lẫn nhau. Lúc này, thật khó mà nói đến sự hiện hữu của một triều Lê
thực sự. Tuy nhiên, sách này nói về thế thứ trước sau chứ không bàn đến năng
lực cụ thể của mỗi triều vua, cho nên mạnh, yếu mặc dầu, chúng tôi đều thống
kê ra đây đầy đủ.
2 - Lãnh thổ nước ta thời Lê
Thời Lê, lãnh thổ nước nhà có được mở rộng hơn trước. Sự mở rộng này đã diễn
ra liên tục dưới thời Lê, nhưng ở đây, chúng tôi chỉ giới thiệu những gì trực tiếp
phản ánh hoạt động của nhà Lê trên lĩnh vực này mà thôi:
- Tháng 7 năm Mậu Thìn (1448), Bồn Man xin được nội thuộc nước ta. Vua Lê
lúc ấy là Lê Nhân Tông đã đồng ý. Đất Bồn Man được triều Lê đổi thành châu
