ảnh hưởng của tính bất định cơ sở và hoạt động bên ngoài những bộ phận
kinh tế chính thống (mặc dù có nhiều doanh nhân và những người không
thuộc giới học thuật cũng đi theo hai trường phái ấy). Rõ ràng, việc tập
trung vào tính bất định cơ sở đã gây lo ngại cho những người theo chủ
nghĩa Plato.
Tất cả những thí nghiệm về xác suất mà tôi thảo luận trong phần này đều
quan trọng cả; chúng chỉ ra cách mà chúng ta bị “qua mặt” bởi sự hiếm hoi
của Thiên Nga Đen chứ không phải tác động của chúng. Trong một nghiên
cứu sơ bộ, nhà tâm lý học Dan Goldstein và tôi đã giới thiệu cho sinh viên
Trường Kinh doanh Luân Đôn hai ví dụ thuộc hai miền Mediocristan và
Extremistan. Chúng tôi lựa chọn chiều cao, cân nặng và lượng truy cập cao
nhất của mỗi website. Những sinh viên tham gia thí nghiệm rất giỏi phán
đoán vai trò của các biến cố hiếm trong các môi trường theo kiểu
Mediocristan. Nhưng trực giác của họ chào thua trước những biến thể nằm
ngoài môi trường Mediocristan - điều chứng tỏ rằng chúng ta thực sự
không có khả năng phán đoán tác động của những điều tưởng chừng như
không thể, chẳng hạn như đóng góp của tác phẩm “bom tấn” vào tổng
doanh số sách bán ra. Trong một thí nghiệm, các sinh viên đã đánh giá thấp
ảnh hưởng của một biến cố hiếm đến ba mươi ba lần.
Tiếp theo, hãy xem việc thiếu kiến thức trước các vấn đề trừu tượng đã
ảnh hưởng như thế nào đến chúng ta.
Sức hút của những thứ giật gân
Quả thật, thông tin thống kê trừu tượng không thể tác động đến chúng ta
nhiều như một giai thoại - dù cho ta có tinh tế đến mấy. Tôi sẽ đưa ra một
vài ví dụ sau.
Cậu bé người Ý. Vào cuối thập niên 70, ở Ý có một cậu bé bị rơi xuống
giếng. Nhóm cứu hộ không thể kéo nó ra khỏi miệng giếng và đứa bé khóc
trong vô vọng khi mắc kẹt dưới đáy giếng. Có thể hiểu được là cả nước Ý
đều lo ngại cho số phận của cậu bé này; cả nước dõi theo các bản tin cập
nhật. Tiếng khóc của cậu bé khiến cho các nhân viên cứu hộ và cánh nhà
