những người theo chủ nghĩa hoài nghi thực nghiệm là người tôn trọng
truyền thống: họ dùng nó như một mặc định, một điểm xuất phát để hành
động và không gì ngoài mục đích đó. Cách tiếp cận sạch sẽ với quá khứ
này được gọi là epilogism.
Nhưng hầu hết các sử gia đều nghĩ khác. Hãy xem xét nội quan tiêu biểu:
Lịch sử là gì? của Edward Hallett Carr. Bạn sẽ thấy rõ ông ta đang theo
đuổi thuyết nhân quả như công việc trọng tâm của mình. Thậm chí bạn có
thể tìm hiểu ở mức cao hơn: Herodotus, dường như là cha đẻ của chủ đề
này, đã khẳng định mục đích của ông trong phần mở đầu tác phẩm của
mình như sau:
“Để duy trì trí nhớ về những việc làm của người Hy Lạp và những người
man rợ, và đặc biệt trên hết là để tạo ra nguyên nhân [tôi xin nhấn mạnh]
của việc họ đánh giết nhau.”
Bạn sẽ nhìn thấy điều này ở tất cả các lý thuyết gia về lịch sử, dù đó là
Ibn Khaldoun, Marx, hay Hegel. Nếu càng tìm cách biến lịch sử thành điều
gì đó khác với một bảng liệt kê các ghi chép để có được chút lý thuyết cỏn
con, chúng ta sẽ càng gặp rắc rối. Liệu chúng ta có quá bị ảnh hưởng bởi lối
liên tưởng ngụy biện không?
Có lẽ chúng ta sẽ phải chờ đợi một thế hệ các nhà sử học hoài nghi thực
nghiệm có khả năng hiểu được sự khác nhau giữa một quá trình hướng về
phía trước và một quá trình ngược lại.
Giống như Popper tấn công những người theo chủ nghĩa lịch sử khi họ
đưa ra tuyên bố về tương lai, tôi cũng chỉ trình bày về yếu điểm của
phương pháp tiếp cận mang tính lịch sử để hiểu về chính quá khứ đó.
Sau phần thảo luận về sự mù tịt về tương lai (và quá khứ) này, chúng ta
hãy cùng xem cần làm gì về điều đó. Rõ ràng là có nhiều biện pháp vô cùng
thực tiễn mà chúng ta có thể thực hiện. Chúng ta cũng khám phá điều này ở
phần tiếp theo.
