phận của một lý thuyết trong khoa học xã hội được định đoạt bởi sự lây lan,
chứ không phải tính hiệu lực của nó.
Mãi về sau tôi mới nhận ra rằng các giáo sư tài chính đã truyền bá lý
thuyết Gauss khắp các trường kinh doanh, rồi đến các chương trình MBA,
và giảng dạy cho gần một trăm ngàn sinh viên mỗi năm chỉ tính riêng ở
Mỹ, tất cả đều bị tẩy não bởi một lý thuyết quản lý danh mục đầu tư lừa
đảo. Không một quan sát thực nghiệm nào có thể ngăn chặn “bệnh dịch”
này. Có vẻ như họ thà dạy sinh viên một lý thuyết dựa trên đường cong
Gauss còn hơn là không có gì để dạy. Và nó cũng có vẻ “khoa học” hơn so
với cái được Robert C. Merton (con trai của nhà xã hội học Robert K.
Merton mà chúng ta đã nói tới ở phần đầu) gọi là “giai thoại”. Merton viết
rằng trước khi lý thuyết quản lý danh mục đầu tư này ra đời, tài chính là
“một tập hợp các giai thoại, các quy tắc tự đặt, và sự thao túng của các dữ
liệu kế toán”. Lý thuyết quản lý danh mục đầu tư đã tạo điều kiện cho “sự
tiến hóa diễn ra sau đó để biến khái niệm chắp vá trên thành một lý thuyết
kinh tế chuẩn mực”. Để đánh giá mức độ nghiêm túc về mặt trí tuệ, và so
sánh kinh tế học tân cổ điển với một môn khoa học trung thực hơn, hãy
xem xét phát biểu sau của Claude Bernard, cha đẻ của nền y học hiện đại:
“Đầu tiên là sự thật, còn sau đó mới tới niềm đam mê khoa học”. Có lẽ bạn
nên gửi các nhà kinh tế học tới trường y.
Vì thế, đường cong Gauss
đã chi phối văn hoá kinh doanh và khoa học
của chúng ta, và các thuật ngữ như xích-ma, phương sai, độ lệch chuẩn,
tương quan, R2 và tỷ số Sharpe, tất cả đều liên kết trực tiếp với đường cong
Gauss và chính các thuật ngữ này lại chi phối đường cong Gauss. Nếu bạn
đọc cáo bạch của một quỹ tương hỗ, hoặc bảng mô tả tình trạng của một
quỹ phòng hộ, khả năng xảy ra là nó sẽ cung cấp cho bạn một nội dung tóm
tắt định lượng nào đó quả quyết có thể đo được “rủi ro” bên cạnh các thông
tin khác. Phương pháp đo lường này dựa trên một trong số các thuật ngữ đã
kể ở trên xuất phát từ đường cong hình chuông và những hệ quả của nó. Ví
dụ, ngày nay, chính sách đầu tư của quỹ lương hưu và việc lựa chọn các
quỹ đầu tư được giám sát bởi các “cố vấn” - những người hoàn toàn tin
