đang xâm chiếm cuộc sống của mình từ ngày này qua ngày khác. Một số
hiện tượng Thiên Nga Đen còn bắt nguồn từ quá trình tích tụ chậm chạp
của những thay đổi tăng thêm trong cùng một hướng, ví dụ như những cuốn
sách được bán ra với số lượng lớn trong nhiều năm liền nhưng chưa bao giờ
xuất hiện trong danh sách những cuốn sách bán chạy nhất, hay những công
nghệ đang tác động lên chúng ta một cách chậm chạp nhưng chắc chắn.
Tương tự, sự tăng trưởng của cổ phiếu Nasdaq vào cuối thập niên 90 chỉ
diễn ra trong vòng vài năm, nhưng sẽ rõ nét hơn nếu được hiển thị trên sơ
đồ dài hạn. Các sự cố cần được xem xét dưới thước đo thời gian tương đối,
chứ không phải tuyệt đối: những trận động đất kéo dài trong vài phút, sự
kiện 11/9 kéo dài trong vài giờ, nhưng những biến đổi lịch sử và ứng dụng
công nghệ là những Thiên Nga Đen kéo dài suốt nhiều thập kỷ. Nhìn
chung, những hiện tượng Thiên Nga Đen tích cực cần nhiều thời gian để
phát huy tác dụng trong khi những hiện tượng tiêu cực thì diễn ra rất nhanh
- phá hoại bao giờ cũng dễ dàng và nhanh chóng hơn xây dựng rất nhiều.
(Trong chiến tranh Li băng, nhà bố mẹ tôi ở Amioun và nhà ông bà tôi ở
một ngôi làng gần đó đã bị phá hủy chỉ trong vài giờ bằng thuốc nổ sau khi
kẻ thù của ông tôi giành quyền kiểm soát khu vực đó. Phải mất gần bảy lần
khoảng thời gian ấy, tức 2 năm, người ta mới tái thiết được nơi này. Chính
sự không cân xứng về thước đo thời gian đã giải thích vì sao việc lật ngược
lại thời gian lại khó khăn đến thế.)
LƯỢC SỬ BÀI TOÁN THIÊN NGA ĐEN
Bài toán con gà tây (hay còn gọi là bài toán quy nạp) này đã quá cũ
nhưng vì một số lý do, giáo viên triết học của bạn thường gọi nó là “Bài
toán Hume”.
Người khác hình dung chúng ta - những người theo chủ nghĩa hoài nghi
và chủ nghĩa thực nghiệm - là những kẻ khinh khỉnh, hoang tưởng và khổ
sở trong cuộc sống riêng tư, điều hoàn toàn trái ngược với những gì lịch sử
(cũng như kinh nghiệm của cá nhân tôi) ghi nhận. Giống như hầu hết
những người theo chủ nghĩa hoài nghi mà tôi từng tiếp xúc, Hume là người
