vui tính và lịch lãm, luôn hào hứng tham dự các cuộc họp văn nghệ sĩ và
các buổi trò chuyện thân mật. Có nhiều giai thoại xoay quanh cuộc đời ông.
Có lần, ông rơi xuống một đầm lầy gần ngôi nhà đang xây ở Edinburgh. Do
nhiều người dân địa phương biết ông là người theo chủ nghĩa vô thần nên
lần đó, một phụ nữ đã từ chối kéo ông lên cho đến khi nào ông chịu đọc
thuộc lòng Kinh Lạy Cha và Kinh Tin Kính (The Lord's Prayer and The
Belief); với đầu óc nhanh nhạy của mình, ông đã làm được. Tuy nhiên, sau
khi tranh luận với người phụ nữ ấy về việc liệu người theo đạo Tin Lành có
bị ép buộc giúp đỡ kẻ thù của mình hay không, Hume không còn giữ được
vẻ ngoài thiện cảm nữa. Một chuyên gia viết tiểu sử đã nhận xét như sau,
“Ông ta thể hiện cái nhìn lo lắng của một vị học giả uyên thâm, cái nhìn
luôn khiến những người không hiểu biết nghĩ về ông như một gã khờ”.
Lạ thay, trong suốt quãng đời của mình, Hume không được biết đến nhờ
những tác phẩm đã làm nên tên tuổi ông hiện nay - ông trở nên giàu có và
nổi tiếng nhờ vào một tác phẩm về lịch sử nước Anh được xếp vào hàng
bán chạy nhất. Trớ trêu thay, khi Hume còn sống, những công trình nghiên
cứu về triết học của ông - những tác phẩm mà ngày nay chúng tôi vẫn
thường hay trích dẫn - “đã chết yểu trước khi được báo giới biết đến”, trong
khi những tác phẩm làm nên tên tuổi ông vào thời ấy đang ngày càng trở
nên khó tìm. Hume viết bằng sự trong sáng đến mức hầu hết các tư tưởng
gia thời nay, và dĩ nhiên, toàn bộ chương trình giảng dạy sau đại học của
Đức, phải cảm thấy hổ thẹn. Không giống như Kant, Fichte, Schopenhauer
và Hegel, Hume là nhà tư tưởng mà người đang đề cập đến công trình của
ông thỉnh thoảng có đọc qua.
Tôi thường nghe cụm từ “Bài toán Hume” được nhắc đến khi bàn về bài
toán quy nạp, nhưng nó đã trở nên cũ xưa rồi, thậm chí còn lớn tuổi hơn cả
người Scotland, có lẽ lâu đời như chính bản thân triết học và xưa như
những câu chuyện về rừng ô-liu vậy. Chúng ta hãy cùng nhau ngược về quá
khứ, thời điểm mà bài toán này được hình thành với độ chính xác cao bởi
người La Mã và Hy Lạp cổ.
Sextus
, người theo chủ nghĩa kinh nghiệm
