và chẳng dễ dàng gì để làm cho các kịch bản xảy ra trong tương lai. Hoạt
động đó đòi hỏi phải có bút viết, bút xóa, hàng đống giấy, và các sọt giấy
vụn lớn. Thêm vào đó là lòng yêu nghề của nhân viên kế toán đối với công
việc chậm rãi và chán ngắt. Nói tóm lại, công việc dự đoán đòi hỏi phải tốn
nhiều công sức, không mong muốn và kèm theo đó là thái độ ngờ vực.
Nhưng mọi thứ đã thay đổi với sự xuất hiện của bảng tính. Khi đặt một
bảng tính Excel vào tay những người thạo máy tính, bạn sẽ nhận được một
“dự báo doanh số” có thể dễ dàng kéo dài đến vô tận! Một khi đã ở trên
giấy hoặc trên màn hình máy tính, hoặc tệ hơn, trên chương trình
PowerPoint, dự báo đó sẽ có sự sống của riêng nó, mất đi sự mơ hồ, trừu
tượng và trở thành thứ mà các nhà triết lý gọi là cụ thể hóa; nó mang một
cuộc sống mới như một vật hữu hình.
Bạn tôi, Brian Hinchcliffe, đề xuất ý tưởng dưới đây khi cả hai đều nhễ
nhại mồ hôi tại trung tâm thể dục địa phương. Có lẽ, sự dễ dàng tạo ra các
khuôn hình trong các chương trình bảng tính là lý do khiến vô số các nhà
dự đoán tự tin đưa ra các dự đoán dài hạn hơn (nhưng lại “đi đường hầm”
trong các giả định của mình). Chúng ta trở thành những nhà hoạch định tồi
hơn so với người Nga Xô Viết nhờ vào việc các chương trình máy tính đầy
hiệu quả này được trao cho những người không có khả năng xử lý kiến thức
của mình. Giống như hầu hết các nhà giao dịch hàng hóa, Brian là người
theo chủ nghĩa hiện thực sâu sắc nhưng đôi khi lại vô cùng chán ngắt.
Một trạng thái tâm lý cổ điển, được gọi là “neo đậu” (anchoring), dường
như có tác dụng ở đây. Bạn giảm sự lo lắng của mình về tính bất định bằng
cách tạo ra một con số và sau đó “bám” vào nó, giống như một vật treo lơ
lửng trong môi trường chân không vậy. Trạng thái neo đậu này được phát
hiện bởi Danny Kahnenman và Amos Tversky, cha đẻ của môn tâm lý về
sự bất định trong thời gian đầu của dự án về phương pháp tự nghiệm và
thiên kiến. Trạng thái đó hoạt động như sau. Kahneman và Tversky yêu cầu
các đối tượng nghiên cứu của mình quay một vòng quay may mắn. Trước
tiên, những người này nhìn vào các con số trên vòng quay mà họ biết là
ngẫu nhiên, sau đó, được yêu cầu dự đoán số nước châu Phi ở Liên Hiệp
