Mô hình khám phá cổ điển như sau: bạn tìm kiếm những điều mình biết
(ví dụ con đường mới để đến Ấn Độ) và tìm thấy thứ mà mình không biết
đã có ở đó (châu Mỹ).
Nếu cho rằng những phát minh mà chúng ta nhìn thấy quanh mình đến từ
một người ngồi trong phòng ngủ và dựng lên chúng theo một thời gian
biểu, thế thì bạn nên nghĩ lại: hầu hết mọi thứ hiện nay đều là sản phẩm của
khả năng cầu may. Cụm từ khả năng cầu may được tạo ra trong một lá thư
của nhà văn Hugh Walpole - người đã trích ra từ câu chuyện thần thoại có
tên “Ba vị hoàng tử của Serendip”. Do tình cờ hoặc nhờ vào tài trí của
mình, các vị hoàng tử này “luôn khám phá ra những điều mới mẻ, những
thứ mà họ không tìm kiếm”.
Nói cách khác, bạn tìm thấy những thứ mà mình không tìm kiếm và nó
làm thay đổi thế giới, trong khi tự hỏi vì sao “phải mất quá lâu” để đạt đến
những thứ rõ ràng đến vậy. Chẳng có nhà báo nào có mặt khi người ta phát
minh ra bánh xe, nhưng tôi sẵn sàng cá rằng người ta không bắt tay vào dự
án phát minh ra bánh xe (động cơ tăng trưởng chính) và rồi hoàn thành nó
theo một thời gian biểu. Tình huống này có thể áp dụng với hầu hết các
phát minh.
Ngài Frands Bacon nhận xét rằng các tiến bộ quan trọng nhất là những
thứ ít có thể dự đoán nhất là - “những thứ nằm ngoài tưởng tượng”. Bacon
không phải là nhà trí thức cuối cùng chỉ ra điều này. Ý tưởng đó luôn xuất
hiện, nhưng rồi nhanh chóng mất đi. Cách đây gần nửa thế kỷ, tiểu thuyết
gia hàng đầu Arthur Koestler đã viết hẳn một cuốn sách về điều này, đúng
với tên gọi của nó Những kẻ mộng du (The Sleepwalkers). Cuốn sách mô tả
những người khám phá như những kẻ mộng du tình cờ “va vào” các kết
quả nhưng không nhận thức được thứ mình đang có trong tay. Chúng ta cho
rằng những khám phá của Copernicus về các chuyển động của hành tinh có
ý nghĩa rõ ràng đối với ông và những người sống cùng thời ông; nhưng
phải đến 75 năm sau khi ông mất, các cơ quan chính quyền mới bắt đầu
cảm thấy bị xúc phạm. Tương tự, chúng ta cho rằng Galileo là nạn nhân
nhân danh khoa học; thực ra, nhà thờ không đánh giá quá nghiêm trọng về
ông ta. Thay vào đó, có vẻ như Galileo đã tự mình gây ầm ĩ do chọc giận
