ta. Bạn sẽ không tự nhủ rằng, đây là điều mà tôi sẽ nghĩ ra vào ngày mai,
còn hôm nay khác nên tôi sẽ lờ đi thông tin đó để có một bữa tối vui vẻ.
Điểm này có thể được áp dụng chung cho tất cả các dạng kiến thức. Thực
sự trong thống kê có một quy luật được gọi là Luật của các giá trị kì vọng
lặp (Law of iterated expectations), mà tôi xin phác thảo ở đây dưới dạng
nhấn mạnh: nếu nghĩ rằng mình sẽ nghĩ về một điều gì đó tại một thời điểm
trong tương lai, tức là tôi đã nghĩ đến điều đó ở hiện tại.
Hãy trở lại vấn đề của bánh xe. Nếu là một nhà tư duy lịch sử thời kỳ Đồ
đá được yêu cầu dự đoán tương lai trong một báo cáo tổng thể cho trưởng
bộ lạc, bạn phải dự đoán được việc phát minh ra bánh xe đó hoặc là bạn sẽ
bỏ lỡ rất nhiều phần trong diễn biến đó. Giờ đây, nếu có thể dự đoán được
việc phát minh ra bánh xe, bạn đã biết được hình dáng của một bánh xe, và
do đó, có thể đã biết cách tạo ra một bánh xe, vì thế đã bắt tay vào việc.
Thiên Nga Đen đó cần phải được dự đoán!
Nhưng có một dạng thức yếu hơn của quy luật kiến thức lặp này và có
thể được diễn giải như sau: để hiểu được tương lai đến mức có thể dự đoán
được nó, bạn cần phải hợp nhất nhiều yếu tố từ chính tương lai này. Nếu
biết về khám phá mà mình sẽ đạt được trong tương lai, gần như bạn đã tạo
ra được nó. Giả sử bạn là một học giả đặc biệt của Khoa dự đoán trường
Đại học Medieval chuyên dự đoán lịch sử tương lai (ví dụ thế kỷ 20). Bạn
sẽ cần phải tìm ra các phát minh về máy hơi nước, điện, bom nguyên tử, và
Internet, cũng như dịch vụ mát-xa trên máy bay và hoạt động kỳ lạ được
gọi là họp công ty, nơi mà những người đàn ông béo tốt hay ngồi một chỗ
tự nguyện làm tắc nghẽn sự lưu thông máu của mình bằng một thứ đắt tiền
gọi là cà vạt.
Sự bất lực này không phải là không đáng kể. Việc cho rằng có một điều
gì đó đã được phát minh thường dẫn đến một loạt các phát minh có bản
chất tương tự, thậm chí dù không có một chi tiết nào về phát minh này
được công bố - chẳng cần phải tìm kiếm các điệp viên và công khai treo cổ
họ. Trong toán học, một khi bằng chứng của một định lý bí ẩn được công
bố, chúng ta sẽ thường xuyên chứng kiến sự gia tăng nhanh chóng của các
bằng chứng tương tự không biết từ đâu xuất hiện, đôi khi được cho là sự rò
