Chương 5 CHỨNG THỰC HAY
“TRỨNG” THỰC
TÔI CÓ RẤT NHIỀU BẰNG CHỨNG ■ (CÓ KHI NÀO) ZOOGLES
LẠI TRỞ THÀNH BOOGLES? ■ CHỨNG THỰC HAY “TRỨNG”
THỰC ■ TƯ TƯỞNG POPPER
Khi đã ăn sâu vào thói quen và hiểu biết truyền thống của chúng ta,
chứng thực là một lỗi nguy hiểm.
Giả sử tôi nói rằng mình có bằng chứng chứng minh cầu thủ bóng đá O.
J. Simson (người bị kết tội mưu sát vợ trong thập niên 90) không phạm tội.
Nghe này, một ngày kia, tôi ăn sáng với anh ta và anh ấy không giết bất
kỳ ai. Tôi đang nghiêm túc đây, tôi không hề thấy anh ấy giết người. Liệu
điều đó có thể chứng thực rằng anh ta vô tội? Nếu tôi thốt ra những lời đại
loại như thế, chắc chắn bạn sẽ gọi ngay một bác sĩ tâm thần, xe cứu thương
hay thậm chí cả cảnh sát nữa, bởi có thể bạn nghĩ rằng tôi đã dành quá
nhiều thời gian trong phòng giao dịch hay trong các quán cà phê để tư duy
về đề tài mang tên Thiên Nga Đen này, và rằng chuỗi lý luận của tôi có thể
trực tiếp gây nguy hiểm cho xã hội nên bản thân tôi cần phải bị tống giam
ngay tức khắc.
Bạn cũng sẽ phản ứng tương tự nếu như tôi nói rằng, một ngày kia, tôi
ngủ trên đường ray xe lửa ở New Rochelle, New York mà không bị cán
chết. Này, nhìn tôi này, tôi sẽ nói, và đây cũng là bằng chứng cho thấy việc
nằm trên đường ray xe lửa sẽ không nguy hiểm gì hết. Tuy nhiên, cần xem
xét trường hợp sau. Trong Minh họa 1 ở Chương 4, một người quan sát con
gà trong một nghìn ngày đầu tiên (nhưng bỏ qua cú sốc của ngày thứ một
nghìn lẻ một) chắc chắn sẽ nói với bạn rằng không có bất kỳ bằng chứng
nào về khả năng xảy ra của các biến cố lớn, chẳng hạn như những hiện
tượng mang tính Thiên Nga Đen. Tuy nhiên, bạn thường mắc sai lầm với
phát ngôn đó, nhất là khi không để tâm nhiều đến nó, câu phát ngôn ấy có
thể được hiểu là có bằng chứng cho thấy không có hiện tượng Thiên Nga
