Có lần John Stuart Mill than phiền rằng “Tôi không bao giờ có ý nói
những người theo Đảng Bảo thủ đều ngu ngốc. Ý tôi là những người ngu
ngốc thường là những người theo Đảng Bảo thủ”. Vấn đề này đã trở thành
căn bệnh kinh niên: nếu bạn nói với mọi người rằng chìa khóa dẫn đến
thành công không phải lúc nào cũng là kỹ năng, họ sẽ hiểu là thành công
không phải nhờ kỹ năng mà hoàn toàn dựa vào may mắn.
Phương pháp suy luận, thứ mà chúng ta luôn sử dụng trong cuộc sống
hàng ngày, không được sử dụng cho môi trường phức tạp, nơi mà một phát
ngôn thay đổi rõ rệt khi nội dung của nó chỉ biến chuyển đôi chút. Hãy lưu
ý, trong môi trường nguyên sơ, không có khác biệt đáng kể nào giữa các
phát ngôn kiểu như hầu hết những tên sát nhân đều là loài dã thú và hầu
hết các loài dã thú đều là kẻ sát nhân. Ở đây cũng có sai sót nhưng gần như
không đáng kể. Những hiểu biết trực giác về thống kê của chúng ta không
tiến hóa cho môi trường, nơi những tiểu tiết này có thể tạo nên khác biệt to
lớn.
Không phải boogle nào cũng là zoogle
Tất cả zoogle đều là boogle. Bạn thấy một boogle. Đó có phải là zoogle
không? Không hẳn, bởi vì không phải boogle nào cũng là zoogle; những
thanh thiếu niên nào mắc lỗi khi trả lời những câu hỏi dạng này trong bài
thi SAT có thể sẽ không lặp lại nó ở bậc đại học. Tuy nhiên, một người
khác có thể đạt điểm SAT rất cao nhưng vẫn cảm thấy ớn lạnh khi có người
lạ bước vào thang máy. Việc không thể tự động chuyển kiến thức và sự tinh
tế từ tình huống này sang tình huống khác hay từ lý thuyết sang thực tiễn là
một thuộc tính khá phiền toái của bản chất con người.
Chúng ta hãy gọi nó là đặc trưng miền (domain specialcity) trong các
phản ứng của mình. Khi sử dụng cụm từ đặc trưng miền, tôi muốn nói rằng
phản ứng, cách thức suy nghĩ, trực giác của chúng ta, tất cả đều phụ thuộc
vào bối cảnh mà vấn đề đó được thể hiện, đó là thứ mà các nhà tâm lý học
tiến bộ gọi là “miền”. Lớp học là một miền, cuộc sống thực cũng thế.
Chúng ta phản ứng trước một thông tin không phải do tính lôgic của nó mà
