Chúng ta không ngây thơ đến mức tin rằng có ai đó bất tử chỉ là không
nhìn thấy ông ta chết, hoặc tin rằng ai đó vô tội chỉ vì chưa bao giờ thấy
anh ta giết người. Không phải lúc nào sự khái quát hóa ngây thơ cũng gây
rắc rối cho chúng ta. Nhưng, các nhóm biệt lập khéo léo đó của chủ nghĩa
hoài nghi quy nạp lại có xu hướng bao hàm cả các sự kiện mà chúng ta đã
gặp phải trong môi trường tự nhiên - những vấn đề mà mình đã học để
tránh sa vào quá trình khái quát hóa một cách ngu xuẩn.
Chẳng hạn, khi được trao cho bức ảnh chụp một thành viên của một
nhóm với yêu cầu đưa ra dự đoán về đặc tính của các thành viên còn lại,
những đứa trẻ có khả năng lựa chọn đặc tính nào cần được khái quát hóa.
Hãy cho một đứa trẻ xem hình một người thừa cân và nói rằng người này là
thành viên của một bộ tộc, sau đó, yêu cầu đứa bé mô tả các thành viên
khác của bộ tộc ấy, đứa bé (nhiều khả năng nhất) sẽ không vội kết luận rằng
tất cả thành viên của bộ tộc ấy đang gặp các rắc rối về trọng lượng cơ thể,
mà phản ứng theo cách có liên quan đến yếu tố màu da. Nếu bạn cho cô bé
xem hình những người có nước da đen và yêu cầu miêu tả các thành viên
khác trong cùng bộ tộc, cô bé sẽ cho rằng họ cũng có nước da đen.
Vì vậy, có vẻ như trời đã ban cho chúng ta những bản năng quy nạp đặc
trưng và phức tạp để dẫn đường. Trong khi David Hume vĩ đại cũng như
những người Anh theo chủ nghĩa thực nghiệm cho rằng niềm tin xuất phát
từ thói quen, vì tin rằng mình chỉ học được quá trình khái quát hóa từ kinh
nghiệm và các quan sát thực nghiệm, thì trái lại, các nghiên cứu về hành vi
trẻ thơ đã cho thấy chúng ta được trang bị một cơ chế thần kinh khiến ta
khái quát hóa một cách có chọn lọc từ những trải nghiệm (tức là chỉ đạt
được kiến thức quy nạp ở một số miền và vẫn giữ thái độ hoài nghi ở các
miền khác). Bằng cách đó, chúng ta không chỉ học từ một nghìn ngày, mà
trái lại, nhờ vào quá trình tiến hóa, sẽ được hưởng lợi từ kiến thức của các
thế hệ đi trước - điều đã được chứng minh trong y học.
Trở lại Mediocristan
