danh mà tôi đã mang; anh hãy cứ biết rằng tôi đã thống trị bằng các khoa học,
bằng các nghệ thuật, bằng quyền lực, của cải và sắc đẹp, trong tất cả các quốc
gia, dân tộc trên thế giới. Cuối cùng, cách đây ít năm thôi, du lịch sang Pháp,
dưới bộ mặt một phụ nữ nổi tiếng, trong khi tôi đang đi lang thang, một buổi
chiều tối, trong rừng Montmorency, tôi nghe thấy một tiếng sáo, nó nói lên
những nỗi u buồn của cõi trời. Giọng của nó trong trẻo và đau đớn đã làm cho
tâm hồn tôi tan nát. Tôi chưa hề được nghe thấy cái gì hay đến thế. Đôi mắt
đẫm lệ, cổ họng nghẹn ngào thổn thức, tôi lại gần và trông thấy ở ven một
khu rừng, một ông già giống như một vị thần thôn dã
mộc mạc. Đó là Nectaire. Tôi quỳ xuống chân ông, hôn hai bàn tay của ông,
đôi môi thần tiên của ông, và tôi bỏ chạy…
Luật pháp (loi): đây không phải nói về luật pháp của xã hội loài người, mà nói về luật pháp của tôn giáo
đầu tiên do Moïse vâng lệnh Jéhovah ban bố cho dân tộc Israel. Trong Kinh thánh tiếng Việt, vẫn gọi là
luật pháp hoặc luật. Chúng tôi muốn dịch lại cho đúng tinh thần của từ đó, là đạo pháp (pháp luật, phép
tắc của tôn giáo). Không lầm lẫn với pháp luật của xã hội được, nhưng vì lối dịch cũ đã thành phổ
thông, nên phải tôn trọng. Cũng như những từ công lý (justice) và công bình (juste) ở trên, cũng là
những khái niệm riêng của Do Thái giáo (Cựu ước) và Cơ đốc giáo (Tân ước), dịch vẫn chưa đúng tinh
thần nội dung của khái niệm, nay chỉ tạm dùng tiếng dịch của bản Kinh thánh tiếng Việt, bao giờ có dịp
có lẽ cũng nên dịch lại cho đúng hơn.
Thần thôn dã (Faune): Thường hình dung thành một người đàn ông, lông lá đầy người, chân trẽ đôi,
đầu có sừng.
“Từ đó, cảm thấy sự hèn mọn của những uy quyền của loài người, chán
ngán cái hư không huyên náo của những công việc trần gian, tủi nhục vì cái
việc làm to tát và hão huyền của tôi, và đề ra từ nay một mục tiêu cao cả hơn
cho sự tham vọng của tôi, tôi ngước mắt nhìn lên tổ quốc cao siêu, và tự hứa
sẽ trở về đó với tư cách người tháo cũi xổ lồng. Tôi bèn lìa bỏ các tước vị, tên
tuổi, tài sản, các bạn thân, đám đông những kẻ bợ đỡ, và, trở thành con Zita
