rừng rú, giữa đám Lâm Tuyền tiên nữ và thần Thôn dã.
Sống cực khổ đắng cay (nourri du pain d’angoisse et de l’eau d’amertume): Đây là thành ngữ, chỉ dịch
lấy nguyên ý cho gọn.
“Khắp nơi những giàn lửa đã nhóm tỏa ra mùi thịt cháy. Khắp nơi những
tra tấn, khổ hình, những xương gãy và những lưỡi bị cắt. Tinh thần của
Jéhovah cũng chưa hề thổi nên những cuồng nộ ác độc đến thế. Tuy vậy,
những con người đã nhấc cái nắp đậy cỗ quan tài cổ kính và chiêm ngưỡng
nữ đồng trinh La Mã, không phải là vô ích. Trong cuộc khủng bố lớn này, mà
phe Giáo Hoàng và phe cải cách ganh nhau về hung bạo và tàn ác, giữa
những khổ hình, tinh thần con người lấy lại được sức mạnh và can đảm. Nó
dám nhìn lên các tầng trời và trông thấy ở đó không phải là lão già Sémites
say chuyện báo thù, mà là, yên lặng và lộng lẫy, Venus Uranie
Venus Uranie: Nữ thần Venus thì ta đã quen biết rõ, còn Uranie là một trong chín nữ thần văn nghệ,
chủ trì khoa thiên văn học, lúc nào cũng cầm một cái compa trong tay. Ở đây tác giả kết hợp hai vị thần
đó làm một thành vị nữ thần của sắc đẹp và khoa học thiên văn.
“Bấy giờ một kỷ cương mới nảy sinh. Bấy giờ bắt đầu những thế kỷ vĩ
đại. Không công khai phủ nhận vị thần của tổ tiên, mọi đầu óc đều thuận tòng
hai kẻ tử thù của y, Khoa học và Lý trí, và linh mục Gassendi nhẹ nhàng liệt
y vào vực thẳm xa xôi của những kẻ đệ nhất nguyên nhân. Các quỷ thần ân
đức vẫn dạy dỗ và an ủi những khách trần khổ sở, khởi hứng cho các bậc văn
nhân tài tử của thời này những diễn từ đủ loại, những hài kịch và những
truyện kể nghệ thuật tinh vi. Các phụ nữ sáng chế ra thể đàm thoại, thư tín
thân mật và sự lễ phép, phong tục nhuốm một vẻ dịu dàng và một vẻ cao quý,
những thời trước đó không hề biết. Một trong những đầu óc của thế kỷ lý trí,
ông Bernier dễ thương, một hôm viết thư cho Saint-Évremond
: “Nhịn một
