thú vui là một tội lỗi lớn”. Và chỉ riêng một câu nói đó cũng đủ để phát hiện
sự tiến bộ của những trí thông minh ở châu Âu. Đành rằng bao giờ cũng vẫn
có những người theo đạo lý của Épicurisme
nhưng họ không có ý thức về
thiên tư của họ như Bernier, Chapelle và Molière
. Bây giờ ngay cả những
người sùng tín cũng hiểu thiên nhiên. Và Racine, mặc dù là sùng tín ngu
muội, cũng biết, ngang với một nhà vật lý học vô thần, như Guy Patin
, quy
cho những tình trạng của các cơ quan sinh lý, dục vọng nó làm cho con người
bị xáo động.
Bernier, Saint-Evremond: có hai Bernier, đây không biết là nói ông nào: François Bernier (1620-1688),
nhà du lịch người Pháp làm thầy thuốc dưới triều vua Moghol (Ấn Độ) Aurangzeb, tác giả tập Du ký kể
lại thời kỳ lưu cư ở phương Đông; Étienne Bernier (1762-1806), chủ giáo người Pháp, một trong những
người thương nghị Hòa thân điều ước, sau làm Giám mục ở Orleans. Có lẽ là ông trên, vì có thư tín với
Saint Evremond sinh năm 1610 và mất năm 1703, khi ông Bernier thứ hai chưa ra đời.
Saint-Evremond (1610-1703), mà tác giả viết là Evremont: Nhà văn Pháp, tính tình dí dỏm và gầy gò,
phải lưu vong sang Luân Đôn, tác giả vở hài kịch Academistes (các nhà Hàn lâm viện chủ nghĩa) và
những luận văn lý thú v.v…
Đạo lý Épicurisme: hưởng lạc phong nhã.
Bernier, Chapelle và Molière: Bernier và Molière, thì độc giả quen biết rồi, còn Chapelle (1626-1686),
là nhà thơ Pháp, sinh ở Paris, bạn thân của Boileau, Racine, La Fontaine, ba nhà văn nổi tiếng của thế
kỷ XVII; tác giả tập Du ký Provence và Languedoc, cộng tác với Bachaumont, vui và dí dỏm.
Guy (hoặc Gui) Patin (1601-1672): Thầy thuốc người Pháp, nổi tiếng về trí tuệ dí dỏm và tài ăn nói lưu
loát, tác giả những bức thư rất thú vị và có giọng điệu châm biếm.
“Ngay cả trong tu viện của tôi, tôi đã trở về đây sau cơn bão tố, ở đó chỉ
có toàn những kẻ dốt nát và đầu óc tủn mủn, có một anh tu sĩ trẻ tuổi không
đến nỗi dốt như những kẻ khác, nói nhỏ với tôi rằng Đức Chúa Thánh Linh
nói tiếng Hy Lạp tồi để làm nhục các nhà bác học.
“Và dẫu sao, thần học và tranh biện vẫn còn hoành hành trong cái xã hội
