Mùa hè năm 1940 tại nước Pháp là cuộc tiến quân vào thành phố Ba Lê,
chiến xa hét vang xông vào thành phố không người. Dọc đường ngổn
ngang dân cư tị nạn và từng đám tàn quân. Trời trong tháng sáu, đồng
ruộng rừng rú, cuộc tiến quân qua những làng mạc không dấu vết tàn phá,
rồi đến thành phố sáng trưng ánh đèn, hàng quán, nhà cửa bỏ trống không
có một tiếng súng chống cự. Tiến quân dễ dàng như vậy y có cần suy nghĩ
gì không? Y có một chút nghi ngờ nào không? Không, tất cả đều thuận lợi
cho quân Đức. Y cũng không nghĩ đến sự mâu thuẫn sau đây: chả nhẽ địch
lại không sửa soạn khi chấp nhận cuộc chiến để đến nổi chóng thua như
vậy?
Rồi đến lượt Phi châu, qua những giai đoạn tiến quân, chiến xa rầm rộ
trong những đêm oi bức, y có kịp suy nghĩ gì không? Không. Đến lúc bắt
đầu lui binh y cũng không kịp suy nghĩ. Nước Đức còn xa, còn cách Phi
châu, biển và nước Pháp địch không thể làm gì được, vả chăng một vài cây
số sa mạc hẻo lánh này thì có làm gì, để cho địch chiếm cũng không sao.
Nhưng giờ của nước Nga đã điểm. Đến lượt Đức thua chạy, bây giờ thì
biển cũng không che chở được Đức nữa; tất cả quân đội đều kéo về.
Bây giờ Graber mới sáng mắt ra cũng như người khác. Bây giờ thì ai
cũng có thể nghĩ đến sự thảm bại được. Trong khi đang thắng hết trận nọ
đến trận kia thì cái gì cũng thuận lợi để người ta tin tưởng ở sự đắc thắng.
Đành rằng cũng có những điểm đen tối giữa bức tranh vàng son nhưng
người ta không cần để ý tới, người ta cho rằng cứu cánh đã huy hoàng thì
dầu phương tiện có khi kém cỏi cũng không đáng kể. Nhưng nói cho cùng
thì đâu là cứu cánh? Phải chăng bao giờ cứu cánh cũng có hai mặt, mà một
mặt đẫm máu, vô nhân đạo? Không biết sao y lại không nghĩ đến mặt trái
vô nhân đạo ấy? Hay là đã hơn một lần y bị nao núng bởi ngờ vực và chán
nản?
Graber thấy Sauer ho, y đi vòng qua một dãy nhà đã đổ nát để tìm bạn,
Sauer đưa tay chỉ phía Bắc. Một đám cháy lớn đỏ rực chân trời. Có tiếng
