Đối với tôi người tu hành không phải là người vượt qua tự nhiên mà
là người hoàn toàn thuận theo tự nhiên, người đã khám phá tự nhiên ở mọi
góc cạnh của nó, người không bỏ sót một điều gì tự nhiên.
Động vật là loài bị nhốt tù; chúng chỉ có một khu vực sống nhất định.
Loài người có khả năng, có trí khôn, có tự do để khám phá. Và nếu bạn đã
khám phá hết tự nhiên, bạn trở về nhà. Tự nhiên là nhà của bạn. Và cái chết
sẽ là một điều vui sướng, là một cuộc ăn mừng. Lúc đó bạn chết mà không
phiền trách gì, bạn chết với lòng tri ân sâu sắc, vì cuộc đời đã cho bạn nhiều
quá, còn cái chết chỉ đơn giản là đỉnh cao tối thượng trong tất cả những gì
bạn đã sống.
Nó chỉ tựa như trước khi tắt ngọn nến bùng lên sáng nhất... con người
tự nhiên, trước khi chết cũng sẽ sống đẹp đẽ nhất trong mọi thời khắc; anh
ta chỉ còn là ánh sáng, là thực tại. Đối với tôi đó là cái chết tự nhiên.
Nhưng để có được cái chết đó người ta phải trả giá; bạn không được
ban tặng điều đó. Bạn chỉ được ban tặng cơ hội, nhưng bạn phải tự mình
khám phá, tự mình tìm kiếm, bạn phải xứng đáng thụ hưởng nó.
Thậm chí chỉ cần chứng kiến cái chết của một con người thực thụ, chỉ
cần đứng gần bên người ấy khi người ấy hấp hối, bạn cũng sẽ cảm nhận
tràn trề một niềm vui sướng kỳ lạ. Nước mắt của bạn không rơi vì buồn đau
mà chúng là lòng biết ơn và nỗi sung sướng - vì khi một người đã chết tự
nhiên, đã sống trọn cuộc đời mình, người đó sẽ tỏa sinh lực vào khắp tự
nhiên. Những người có mặt và gần bên người ấy khi người ấy chết sẽ được
tắm trong... sự sảng khoái bất chợt, một cơn gió, một hương thơm mới và
một cảm giác mới rằng cái chết không phải là điều tồi tệ, rằng cái chết
không đáng sợ, rằng cái chết là điều chúng ta phải gặt hái, phải xứng đáng
với nó.
Tôi nói với các bạn nghệ thuật sống. Nhưng nó cũng chỉ có thể được
gọi là nghệ thuật chết. Hai cái đó chỉ là một mà thôi.
