CHƯƠNG 2. NGUYÊN TẮC ĐÁP TRẢ
(Người già Cho và Nhận… Và Nhận)
Hãy trả mọi khoản nợ như thể Chúa là chủ nợ
- RALPH WALDO EMERSON
Cách đây một vài năm, một giáo sư đại học làm một thí nghiệm nhỏ.
Ông gửi thiệp mừng Giáng sinh cho một nhóm người hoàn toàn xa lạ. Mặc
dù đã dự kiến trước một số phản ứng, ông không khỏi ngạc nhiên khi nhận
được thư trả lời – những tấm bưu thiếp mừng ngày lễ gửi tới tấp đến ông từ
những người chưa từng gặp hay biết về ông. Phần lớn họ không bao giờ cần
biết đến vị giáo sư vô danh này. Họ nhận được một tấm thiệp mừng ngày lễ
và, bấm vào, kêu ro ro, họ tự động gửi một tấm thiệp đáp trả. Mặc dù chỉ
được thực hiện trên một phạm vi nhỏ nhưng nghiên cứu này cho thấy, hành
vi của một trong những vũ khí gây ảnh hưởng uy lực nhất quanh ta –
nguyên tắc đáp trả. Nguyên tắc này nói rằng, chúng ta phải cố gắng đáp trả
tương đương với những gì người khác cho mình. Nếu một người phụ nữ
giúp ta một điều gì đó, ta cũng phải giúp lại cô ấy; nếu một người đàn ông
tặng ta một món quà sinh nhật, ta cũng phải nhớ và tặng một món quà vào
ngày sinh nhật của anh ấy; nếu một đôi vợ chồng mời ta đến dự một bữa
tiệc, ta phải nhớ mời họ tới dự bữa tiệc của mình. Vì vậy, do thói quen của
nguyên tắc đáp trả, chúng ta bị bắt buộc phải đáp lại bằng những đặc ân,
những món quà, những lời mời hay những điều tương tự như vậy trong
tương lai. Bởi vậy, khi nợ một công ty, người ta thường được nhận một tờ
biên lai với cụm từ "biết ơn nhiều" được hiểu đồng nghĩa với "cảm ơn".
Một khía cạnh ấn tượng của nguyên tắc đáp trả và lòng biết ơn là nó
lan rộng trong văn hóa loài người. Nó phổ biến đến mức sau một nghiên
cứu sâu rộng, các nhà xã hội học như Alvin Gouldner có thể không định
không một xã hội loài người nào không tán thành nguyên tắc này. Và trong
mỗi xã hội đó, nguyên tắc này lại phát triển rộng khắp, thấm sâu vào các
