báo khẳng định số tiền cứu trợ này đã đi theo hướng ngược lại. Các cán bộ
địa phương của tổ chức Chữ thập đỏ Ethiopia đã quyết định gửi số tiền này
để trợ giúp những nạn nhân và động đất cùng năm đó tại thành phố Mexico.
Thật may lần này tôi đã có cơ hội tìm được lý do đầy đủ cho câu
chuyện. Có một nhà báo cũng ngơ ngác như tôi trong chuyện này đã đi tìm
một lời giải thích. Câu trả lời mà anh nhận được lại là một minh chứng
hùng hồn cho nguyên tắc đáp trả: Mặc dù Ethiopia đang rất cần được hỗ trợ
nhưng số tiền đó vẫn được gửi cho Mexico vì Mexico đã trợ giúp Ethiopia
năm 1935 khi đất nước này bị Italy xâm lược. Khi biết được câu trả lời, tôi
vẫn xúc động dù không còn thấy khó hiểu nữa. Nhu cầu đáp trả đã vượt lên
sự khác biệt văn hóa, khoảng cách, cái đói và tính tư lợi trước mắt. Rất đơn
giản, nửa thế kỷ sau, chống lại mọi tác động đối nghịch, lòng biết ơn vẫn
thăng hoa.
Xã hội loài người đã thực hiện chính xác việc khi tạo ra một lợi thế
cạnh tranh đáng kể từ nguyên tắc đáp trả và đảm bảo cho các thành viên
được rèn luyện để tin tưởng và làm nó. Mọi người đều được dạy sống sao
cho xứng đáng với nguyên tắc đó và hiểu xã hội sẽ trừng phạt và nhạo báng
những kẻ vi phạm nó như thế nào. Những cái tên mà xã hội gán cho họ đây
ác nghiệt – kẻ ăn mày, vô ơn bạc nghĩa, kẻ chạy làng. Bởi vì người nhận mà
không cố gắng đáp trả sẽ bị ghét bỏ, nên chúng ta thường làm đủ mọi cách
để không bị coi là nằm trong số đó. Chính những nỗ lực của chúng ta, trong
quá trình đáp trả, vô hình chung đã tạo cơ hội cho những cá nhân đứng
ngoài lợi dụng kiếm lời.
Để hiểu những người nhận ra sức mạnh gây ảnh hưởng của nguyên
tắc đáp trả đã khai thác nó như thế nào, chúng ta hãy cũng xem xét kỹ một
thí nghiệm do giáo sư Dennis Regan, thuộc trường Đại học Cornell thực
hiện. Thí nghiệm "phê bình nghệ thuật" này như sau: đối tượng tham gia
vào nghiên cứu sẽ cùng với một đối tượng thứ hai đánh giá chất lượng một
vài bức tranh. Đối tượng thứ hai, Joe, cũng là một đối tượng nghiên cứu
như đối tượng thứ nhất nhưng thực chất là phụ tá của giáo sư Regan. Với
mục đích trên, thí nghiệm này diễn ra trong hai điều kiện khác biệt. Trong
một số trường hợp, Joe sẽ thực hiện một vài đặc ân nhỏ, tự nguyện cho đối
tượng thật. Trong thời gian nghỉ giải lao, anh rời khỏi phòng một vài phút
và quay trở lại với hai chai Coca–cola, một cho đối tượng, một cho mình và
