và chắc chắn không hiểu được rằng chúng đang có vinh dự chứng kiến hai
ông thần giải trí bằng trò chơi của những kẻ trần tục. Đồng hồ trong phòng
điểm mười giờ.
Cụ bà Râykhe, mẹ của giáo sư, một cụ già gọn gàng, sạch sẽ, ngồi bất
động. Cụ không còn đọc sách hay đan áo được nữa dưới ánh sáng nhân tạo.
Xa xa, nơi những ô cửa sổ của một tòa nhà cao sáng rực trong đêm đen, có
thể cảm thấy những khoảng không rộng lớn của thành phố Béclin xây bằng
đá. Nếu như không có con trai ngồi bên bàn cờ vua, nếu không có ánh sáng
êm ả của chiếc chụp đèn, nếu không có lũ bướm đêm xanh xanh trên tấm
khăn trải bàn thì nỗi khủng khiếp đã lắng sâu từ lâu trong tâm hồn cụ chắc
hẳn đã trào lên như đã từng trào lên nhiều lần trong những năm qua, và làm
khô héo đi khuôn mặt nhợt nhạt của cụ. Đấy là nỗi kinh hoàng trước hàng
triệu kẻ đang tràn đến thành phố này. Tên chúng không phải là Phơrít,
Giôhan, Henrích, Ốttô, và chúng đông vô kể. Đứa nào cũng hệt như nhau -
râu ria lởm chởm, đeo yếm giấy phủ bụi sắt và chì, - cứ tối tối là chúng lại
kéo ra nườm nượp các phố xá. Chúng ham muốn nhiều thứ, hàm bạnh ra.
Cụ nhớ lại thời kỳ hạnh phúc, khi chồng chưa cưới của cụ là Ốttô Râykhe
từ Xêđăng [1] trở về trong đội quân chiến thắng hoàng đế Pháp. Ốttô khắp
người thấm đẫm mùi lính, râu ria xồm xoàm, giọng nói oang oang. Cô gái
Râykhe ra đón người yêu ở ngoại ô thành phố. Cô mặc chiếc áo dài màu
xanh, thắt nơ, cài hoa. Nước Đức đang bay đến các chiến thắng, bay đến
hạnh phúc cùng Ốttô vui tươi với niềm kiêu hãnh và hy vọng. Chẳng mấy
chốc cả thế giới đã bị chinh phục ...
Cuộc đời cụ đã qua rồi ... Cuộc chiến tranh thứ hai cũng đã đến và cũng đã
qua đi rồi. Họ phải chật vật lắm mới rút được chân khỏi bãi bùn lầy, nơi
hàng triệu xác người đang thối rữa. Và rồi, lũ người kia nườm nượp kéo
đến. Cứ nhìn vào mắt bất cứ tên nào dưới chiếc mũ cát-két mà xem. Đấy
