hoặc theo cách nói có lợi (để tuyên truyền) của mỗi phe. Đối với Vientiane
thì đây là cuộc chiến giữa Lào và Bắc Việt. Lào chiến đấu để chống lại
quân xâm lăng Bắc Việt, nhưng vì thế yếu chống không nổi nên phải nhờ
đồng minh (Mỹ) trợ giúp. CS Lào thì dĩ nhiên bao giờ cũng phủ nhận sự
hiện diện của Bắc Việt và tự khoác cho mình chiêu bài kháng chiến chống
can thiệp Mỹ. Cạnh Mỹ cũng còn được CS kể thêm quân đội tay sai hữu
phái (Vientiane), quân “phỉ” Vang Pao, quân Thái đánh thuê. Các đế quốc
cầm chịch cho cuộc chiến thì dĩ nhiên cũng cùng luận điệu với mỗi phe ở
Lào, mặc dầu mỗi đế quốc đều tự hiểu rõ vai trò thật sự của mình. Có một
số người Mỹ lại đưa ra một lập luận khá ngộ nghĩnh rằng thực chất chiến
tranh Lào chỉ là một cuộc tranh chấp có tính cách lịch sử: đó là cuộc tranh
chấp để khống chế đất Vạn Tượng (Lan Xang) của Việt Nam và Thái.
Trong giai đoạn này, Việt Nam (Bắc Việt) đã tràn sang Lào, Thái không
trực tiếp chống đỡ nhưng đã giúp rập Vientiane (qua Mỹ) bằng cách
nhượng đất cho Mỹ lập căn cứ, cấp người cho Mỹ lập lực lượng đặc biệt.
Nhìn từ khía cạnh khác, người ta có thể dễ nhận thấy cuộc chiến quanh đi
quẩn lại chỉ ở một số khu vực: tại Hạ Lào là khu vực hệ thống hành lang
Hồ Chí Minh của Bắc Việt, tại Thượng Lào là khu vực Cánh Đồng Chum.
Bắc Việt đã giữ vững hệ thống đường mòn suốt muời năm. Còn Cánh Đồng
Chum thì đã bị giành đi giật lại nhiều lần do các cuộc tấn công và phản
công của đôi bên. Thường thường cứ mùa khô CS tấn công chiếm đoạt
nhiều điểm trọng yếu; sang mùa mưa quân hữu phái lại phản công giành
lại. Chuyện này cứ lập đi lập lại hàng năm cho nên đã có người gọi chiến
tranh Lào là “giặc mùa”.
Bắc Việt giữ trọn mặt đông và nam Hạ Lào, nơi có hành lang thâm nhập Hồ
Chí Minh chạy qua, và những trục đường quan trọng nối Bắc Việt với
Thượng Lào. Bắc Việt hoàn toàn trách nhiệm việc chiến đấu tại những phần
đất này, nhưng cũng luôn luôn yểm trợ CS Lào trong những trận đánh lớn
vào sâu vùng hữu phái kiểm soát để giúp CS Lào chiếm thêm đất. Quân CS
Lào thường chỉ giữ nhiệm vụ bình định và tổ chức chính quyền hạ tầng trên
